Διόδωρος: Μερίς Πρώτη Πρώτης Βίβλου
01.1 – 01.29
Τάδε ἔνεστιν ἐν τῇ πρώτῃ τῶν Διοδώρου βίβλων.
Προοίμιον τῆς ὅλης πραγματείας.
Προοίμιον τῆς ὅλης πραγματείας.
Περὶ τῶν παρ´ Αἰγυπτίοις λεγομένων περὶ τῆς τοῦ κόσμου γενέσεως.
Περὶ τῶν θεῶν ὅσοι πόλεις ἔκτισαν κατ´ Αἴγυπτον.
Περὶ τῶν πρώτων γενομένων ἀνθρώπων καὶ τοῦ παλαιοτάτου βίου.
Περὶ τῆς τῶν ἀθανάτων τιμῆς καὶ τῆς τῶν ναῶν κατασκευῆς.
Περὶ τῆς τοποθεσίας τῆς κατ´ Αἴγυπτον χώρας καὶ τῶν περὶ τὸν Νεῖλον ποταμὸν παραδοξολογουμένων, τῆς τε τούτου πληρώσεως τὰς αἰτίας καὶ τῶν ἱστορικῶν καὶ φιλοσόφων ἀποφάσεις.
Περὶ τῶν πρώτων γενομένων κατ´ Αἴγυπτον βασιλέων καὶ τῶν κατὰ μέρος αὐτῶν πράξεων.
Περὶ κατασκευῶν τῶν πυραμίδων τῶν ἀναγραφομένων ἐν τοῖς ἑπτὰ θαυμαζομένοις ἔργοις.
Περὶ τῶν νόμων καὶ τῶν δικαστηρίων.
Περὶ τῶν ἀφιερωμένων ζῴων παρ´ Αἰγυπτίοις.
Περὶ τῶν νομίμων τῶν περὶ τοὺς τετελευτηκότας παρ´ Αἰγυπτίοις γενομένων.
Περὶ τῶν Ἑλλήνων ὅσοι τῶν ἐπὶ παιδείᾳ θαυμαζομένων παραβαλόντες εἰς Αἴγυπτον καὶ πολλὰ τῶν χρησίμων μαθόντες μετήνεγκαν εἰς τὴν Ἑλλάδα.
Περιεχόμενα του Πρώτου Βιβλίου
Εισαγωγή στο σύνολο του έργου (κεφάλαια 1-5)
Η άποψη των Αιγυπτίων περί της προέλευσης του σύμπαντος (κεφάλαια 6-7)
Περί των πρώτων ανθρώπων και των του τρόπου ζωής των (κ. 8)
Περί της γεωγραφίας της χώρας της Αιγύπτου και των θαυμάτων που αφορούν στο Νείλο καθώς και περί των αιτίων της πλημμύρας του και οι απόψεις των ιστορικών και φιλοσόφων περί αυτών (κ. 30)
Περί των πρώτων βασιλέων της Αιγύπτου και περί των μνημείων εκάστου (κ. 44)
Περί της κατασκευής των πυραμίδων οι οποίες θεωρούνται ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου (κ. 69)
Περί νόμων και απονομής δικαιοσύνης (κ. 69)
Περί των ιερών ζώων των Αιγυπτίων (κ. 83)
Περί του τρόπου που οι Αιγύπτιοι μεταχειρίζονται τους νεκρούς τους (κ. 91)
Περί των μεγάλων σοφών της Ελλάδος οι οποίοι επεσκέφθησαν την Αίγυπτο και οι οποίοι μετέφεραν τις γνώσεις τους στην Ελλάδα (κ. 96)
1.1 – 1.29
Η Αίγυπτος. Οι Αρχές του Κόσμου και του Πολιτισμού. Οι θεοί. Οι πρώτοι Άνθρωποι
01.01.1 Τοῖς τὰς κοινὰς ἱστορίας πραγματευσαμένοις μεγάλας χάριτας ἀπονέμειν δίκαιον πάντας ἀνθρώπους, ὅτι τοῖς ἰδίοις πόνοις ὠφελῆσαι τὸν κοινὸν βίον ἐφιλοτιμήθησαν· ἀκίνδυνον γὰρ διδασκαλίαν τοῦ συμφέροντος εἰσηγησάμενοι καλλίστην ἐμπειρίαν διὰ τῆς πραγματείας ταύτης περιποιοῦσι τοῖς ἀναγινώσκουσιν. 2 ἡ μὲν γὰρ ἐκ τῆς πείρας ἑκάστου μάθησις μετὰ πολλῶν πόνων καὶ κινδύνων ποιεῖ τῶν χρησίμων ἕκαστα διαγινώσκειν, καὶ διὰ τοῦτο τῶν ἡρώων ὁ πολυπειρότατος μετὰ μεγάλων ἀτυχημάτων πολλῶν ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω· ἡ δὲ διὰ τῆς ἱστορίας περιγινομένη σύνεσις τῶν ἀλλοτρίων ἀποτευγμάτων τε καὶ κατορθωμάτων ἀπείρατον κακῶν ἔχει τὴν διδασκαλίαν. 3 ἔπειτα πάντας ἀνθρώπους, μετέχοντας μὲν τῆς πρὸς ἀλλήλους συγγενείας, τόποις δὲ καὶ χρόνοις διεστηκότας, ἐφιλοτιμήθησαν ὑπὸ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν σύνταξιν ἀγαγεῖν, ὥσπερ τινὲς ὑπουργοὶ τῆς θείας προνοίας γενηθέντες. ἐκείνη τε γὰρ τὴν τῶν ὁρωμένων ἄστρων διακόσμησιν καὶ τὰς τῶν ἀνθρώπων φύσεις εἰς κοινὴν ἀναλογίαν συνθεῖσα κυκλεῖ συνεχῶς ἅπαντα τὸν αἰῶνα, τὸ ἐπιβάλλον ἑκάστοις ἐκ τῆς πεπρωμένης μερίζουσα, οἵ τε τὰς κοινὰς τῆς οἰκουμένης πράξεις καθάπερ μιᾶς πόλεως ἀναγράψαντες ἕνα λόγον καὶ κοινὸν χρηματιστήριον τῶν συντετελεσμένων ἀπέδειξαν τὰς ἑαυτῶν πραγματείας. 4 καλὸν γὰρ τὸ δύνασθαι τοῖς τῶν ἄλλων ἀγνοήμασι πρὸς διόρθωσιν χρῆσθαι παραδείγμασι, καὶ πρὸς τὰ συγκυροῦντα ποικίλως κατὰ τὸν βίον ἔχειν μὴ ζήτησιν τῶν πραττομένων, ἀλλὰ μίμησιν τῶν ἐπιτετευγμένων. καὶ γὰρ τοὺς πρεσβυτάτους ταῖς ἡλικίαις ἅπαντες τῶν νεωτέρων προκρίνουσιν ἐν ταῖς συμβουλίαις διὰ τὴν ἐκ τοῦ χρόνου περιγεγενημένην αὐτοῖς ἐμπειρίαν· ἧς τοσοῦτον ὑπερέχειν συμβέβηκε τὴν ἐκ τῆς ἱστορίας μάθησιν ὅσον καὶ τῷ πλήθει τῶν πραγμάτων προτεροῦσαν αὐτὴν ἐπεγνώκαμεν. διὸ καὶ πρὸς ἁπάσας τὰς τοῦ βίου περιστάσεις χρησιμωτάτην ἄν τις εἶναι νομίσειε τὴν ταύτης ἀνάληψιν. 5 τοῖς μὲν γὰρ νεωτέροις τὴν τῶν γεγηρακότων περιποιεῖ σύνεσιν, τοῖς δὲ πρεσβυτέροις πολλαπλασιάζει τὴν ὑπάρχουσαν ἐμπειρίαν, καὶ τοὺς μὲν ἰδιώτας ἀξίους ἡγεμονίας κατασκευάζει, τοὺς δ´ ἡγεμόνας τῷ διὰ τῆς δόξης ἀθανατισμῷ προτρέπεται τοῖς καλλίστοις τῶν ἔργων ἐπιχειρεῖν, χωρὶς δὲ τούτων τοὺς μὲν στρατιώτας τοῖς μετὰ τὴν τελευτὴν ἐπαίνοις ἑτοιμοτέρους κατασκευάζει πρὸς τοὺς ὑπὲρ τῆς πατρίδος κινδύνους, τοὺς δὲ πονηροὺς τῶν ἀνθρώπων ταῖς αἰωνίοις βλασφημίαις ἀποτρέπει τῆς ἐπὶ τὴν κακίαν ὁρμῆς.
01.01.1 Όλοι μας πρέπει να είμαστε ευγνώμονες σε όσους έχουν γράψει παγκόσμια [13] ιστορία, αφού με το πόνημά τους θέλησαν να βοηθήσουν όλη την κοινωνία. Γιατί η διδασκαλία της ιστορίας είναι όχι μόνο ευχάριστη αλλά προσφέρει και σημαντικά πλεονεκτήματα στον αναγνώστη, όταν μάλιστα η καταγραφή των γεγονότων γίνεται από καλούς και έμπειρους ιστορικούς. 2 Γιατί, ενώ οι εμπειρίες μας, και όσα μαθαίνουμε από αυτές, με όλους τους κινδύνους που διατρέχουμε, μας επιτρέπουν να διακρίνουμε, σε κάθε περίπτωση, το καλό και χρήσιμο, είναι ταυτόχρονα η αιτία που κάθε ήρωας του παρελθόντος τελικά ατύχησε, όταν ,
Όταν λοιπόν μαθαίνουμε από τις αποτυχίες ή τις επιτυχίες των άλλων, και αυτό μας διδάσκει η ιστορία, αποφεύγουμε τις προσωπικές εμπειρίες και τα κακά που αυτές συνεπάγονται. 3 Οι ιστορικοί συγγραφείς, επίσης, θέλησαν να ενώσου στη γνώση όλους τους ανθρώπους, οι οποίοι αν και συγγενεύουν μεταξύ τους, ζουν σε άλλους τόπους και άλλους χρόνους, αν και είμαστε όλοι κοινωνοί της ίδιας θείας πρόνοιας, από την οποία γεννιόμαστε [15]. Γιατί όπως η θεία πρόνοια που διέπει την τάξη στις κινήσεις των ορατών αστέρων στη φύση, και που καθορίζει την κοινή μοίρα των ανθρώπων στην αιωνιότητα, επιβάλλοντας σε κάθε έναν από εμάς το πεπρωμένο μας, έτσι και ο ιστορικός, όταν καταγράφει τα γεγονότα, ωσάν όλοι μας να είμαστε ένας, μας παραδίδει τη συνολική καταγραφή των πράξεων όλων των εθνών και μας επιτρέπει να γνωρίζουμε τις πράξεις τους. 4 Είναι λοιπόν καλό να είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε την άγνοια και τα λάθη άλλων και να παραδειγματιστούμε από αυτά, διορθώνοντας τα δικά μας για να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες της ζωής μας, αντί να πρέπει να πειραματιστούμε εμείς οι ίδιοι με τις πράξεις μας στο παρόν και στο μέλλον και να είμαστε σε θέση να επαναλάβουμε τις επιτυχίες του παρελθόντος. Εξάλλου οι παλαιότεροι συμβουλεύουν τους νεώτερους, ακριβώς γιατί οι δεύτεροι εκτιμούν την πολύχρονη εμπειρία των πρώτων. Οι εμπειρίες όμως αυτές έχουν πολύ λιγότερη αξία από τη μελέτη της ιστορίας, η οποία θέτει στη διάθεση των νεωτέρων πολλά γεγονότα ταυτόχρονα. Γιαυτό πρέπει να παραδεχτούμε ότι η γνώση της ιστορίας είναι η πιο χρήσιμη στη ζωής μας. 5 Γιατί αποκαλύπτει στους νεώτερους τη σύνεση των πρεσβυτέρων, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει τις εμπειρίες που ήδη κατέχουν οι δεύτεροι. Προετοιμάζει τους ιδιώτες να εξελιχθούν σε άξιους ηγέτες και προτρέπει τους ηγέτες να δοκιμάσουν, με πράξεις ευγενούς αυτοθυσίας, τη δόξα της αθανασίας που η ίδια εξασφαλίζει. Κάνει τους πολεμιστές που υπερασπίζονται την πατρίδα τους να αντιμετωπίζουν με περισσότερη ανδρεία τον κίνδυνο, αναδεικνύοντας τους επαίνους που θα λάβουν μετά θάνατον. Και τους πονηρούς αποθαρρύνει να διαπράξουν τις ανόσιες πράξεις τους, παρουσιάζοντας την αιώνιες κατάρες που θα τους ακολουθούν.
01.02.1 καθόλου δὲ διὰ τὴν ἐκ ταύτης ἐπ´ ἀγαθῷ μνήμην οἱ μὲν κτίσται πόλεων γενέσθαι προεκλήθησαν, οἱ δὲ νόμους εἰσηγήσασθαι περιέχοντας τῷ κοινῷ βίῳ τὴν ἀσφάλειαν, πολλοὶ δ' ἐπιστήμας καὶ τέχνας ἐξευρεῖν ἐφιλοτιμήθησαν πρὸς εὐεργεσίαν τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων. ἐξ ἁπάντων δὲ συμπληρουμένης τῆς εὐδαιμονίας, ἀποδοτέον τῶν ἐπαίνων τὸ πρωτεῖον τῇ τούτων μάλιστ´ αἰτίᾳ ἱστορίᾳ. 2 ἡγητέον γὰρ εἶναι ταύτην φύλακα μὲν τῆς τῶν ἀξιολόγων ἀρετῆς, μάρτυρα δὲ τῆς τῶν φαύλων κακίας, εὐεργέτιν δὲ τοῦ κοινοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων. εἰ γὰρ ἡ τῶν ἐν ᾅδου μυθολογία τὴν ὑπόθεσιν πεπλασμένην ἔχουσα πολλὰ συμβάλλεται τοῖς ἀνθρώποις πρὸς εὐσέβειαν καὶ δικαιοσύνην, πόσῳ μᾶλλον ὑποληπτέον τὴν προφῆτιν τῆς ἀληθείας ἱστορίαν, τῆς ὅλης φιλοσοφίας οἱονεὶ μητρόπολιν οὖσαν, ἐπισκευάσαι δύνασθαι τὰ ἤθη μᾶλλον πρὸς καλοκἀγαθίαν; 3 πάντες γὰρ ἄνθρωποι διὰ τὴν τῆς φύσεως ἀσθένειαν βιοῦσι μὲν ἀκαριαῖόν τι μέρος τοῦ παντὸς αἰῶνος, τετελευτήκασι δὲ πάντα τὸν ὕστερον χρόνον, καὶ τοῖς μὲν ἐν τῷ ζῆν μηδὲν ἀξιόλογον πράξασιν ἅμα ταῖς τῶν σωμάτων τελευταῖς συναποθνήσκει καὶ τὰ ἄλλα πάντα τὰ κατὰ τὸν βίον, τοῖς δὲ δι´ ἀρετὴν περιποιησαμένοις δόξαν αἱ πράξεις ἅπαντα τὸν αἰῶνα μνημονεύονται, διαβοώμεναι τῷ θειοτάτῳ τῆς ἱστορίας στόματι. 4 καλὸν δ´, οἶμαι, τοῖς εὖ φρονοῦσι θνητῶν πόνων ἀντικαταλλάξασθαι τὴν ἀθάνατον εὐφημίαν. Ἡρακλῆς μὲν γὰρ ὁμολογεῖται πάντα τὸν γενόμενον αὐτῷ κατ´ ἀνθρώπους χρόνον ὑπομεῖναι μεγάλους καὶ συνεχεῖς πόνους καὶ κινδύνους ἑκουσίως, ἵνα τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων εὐεργετήσας τύχῃ τῆς ἀθανασίας· τῶν δὲ ἄλλων ἀγαθῶν ἀνδρῶν οἱ μὲν ἡρωικῶν, οἱ δὲ ἰσοθέων τιμῶν ἔτυχον, πάντες δὲ μεγάλων ἐπαίνων ἠξιώθησαν, τὰς ἀρετὰς αὐτῶν τῆς ἱστορίας ἀπαθανατιζούσης. 5 τὰ μὲν γὰρ ἄλλα μνημεῖα διαμένει χρόνον ὀλίγον, ὑπὸ πολλῶν ἀναιρούμενα περιστάσεων, ἡ δὲ τῆς ἱστορίας δύναμις ἐπὶ πᾶσαν τὴν οἰκουμένην διήκουσα τὸν πάντα τἄλλα λυμαινόμενον χρόνον ἔχει φύλακα τῆς αἰωνίου παραδόσεως τοῖς ἐπιγινομένοις. συμβάλλεται δ´ αὕτη καὶ πρὸς λόγου δύναμιν, οὗ κάλλιον ἕτερον οὐκ ἄν τις ῥᾳδίως εὕροι. 6 τούτῳ γὰρ οἱ μὲν Ἕλληνες τῶν βαρβάρων, οἱ δὲ πεπαιδευμένοι τῶν ἀπαιδεύτων προέχουσι, πρὸς δὲ τούτοις διὰ μόνου τούτου δυνατόν ἐστιν ἕνα τῶν πολλῶν περιγενέσθαι· καθόλου δὲ φαίνεται πᾶν τὸ προτεθὲν τοιοῦτον ὁποῖον ἂν ἡ τοῦ λέγοντος δύναμις παραστήσῃ, καὶ τοὺς ἀγαθοὺς ἄνδρας ἀξίους λόγου προσαγορεύομεν, ὡς τοῦτο τὸ πρωτεῖον τῆς ἀρετῆς περιπεποιημένους. 7 εἰς πλείω δὲ μέρη τούτου διῃρημένου, συμβαίνει τὴν μὲν ποιητικὴν τέρπειν μᾶλλον ἤπερ ὠφελεῖν, τὴν δὲ νομοθεσίαν κολάζειν, οὐ διδάσκειν, παραπλησίως δὲ καὶ τἄλλα μέρη τὰ μὲν μηδὲν συμβάλλεσθαι πρὸς εὐδαιμονίαν, τὰ δὲ μεμιγμένην ἔχειν τῷ συμφέροντι τὴν βλάβην, ἔνια δὲ κατεψεῦσθαι τῆς ἀληθείας, μόνην δὲ τὴν ἱστορίαν, συμφωνούντων ἐν αὐτῇ τῶν λόγων τοῖς ἔργοις, ἅπαντα τἄλλα χρήσιμα τῇ γραφῇ περιειληφέναι. ὁρᾶσθαι γὰρ αὐτὴν προτρεπομένην ἐπὶ δικαιοσύνην, κατηγοροῦσαν τῶν φαύλων, ἐγκωμιάζουσαν τοὺς ἀγαθούς, τὸ σύνολον ἐμπειρίαν μεγίστην περιποιοῦσαν τοῖς ἐντυγχάνουσι.
01.02.1 Και αυτή η μνημόνευση των ανδραγαθημάτων που καταγράφει η ιστορία, σε γενικές γραμμές, ωθεί μερικούς άνδρες να ιδρύσουν πόλεις, άλλους να προτείνουν νόμους που διασφαλίζουν τη ζωή των πολιτών, άλλους να πρωτοτυπήσουν στις επιστήμες και στις τέχνες, όλα αυτά προς όφελος του ανθρώπινου γένους. Και επειδή η ευδαιμονία των ανθρώπων μπορεί να επιτευχθεί μόνο από το συνδυασμό των παραπάνω, αξίζει να επαινέσουμε την αιτία όλων, δηλαδή την ιστορία. 2 Πρέπει λοιπόν να τη δούμε σαν τον φύλακα-άγγελο των πιο αξιόλογων αρετών, μάρτυρα της φαυλότητας και ευεργέτη του ανθρώπινου γένους. Είναι αλήθεια ότι παρόλο που οι μύθοι γύρω από τον Άδη είναι πλασματικοί, εντούτοις συμβάλλουν αποφασιστικά στο σεβασμό των ανθρώπινων νόμων και της δικαιοσύνης, Πόσο μάλλον πρέπει να υποληπτόμεθα την ιστορία, τον προφήτη της αλήθειας, τη μητέρα όλης της φιλοσοφίας και την αιτία της ευγενούς άμιλλας ανάμεσα στους ανθρώπους. 3 Όλοι εμείς οι άνθρωποι, από την ασθενική μας φύση, ζούμε ένα απειροελάχιστο κλάσμα της αιωνιότητας, και όλον τον υπόλοιπο χρόνο είμαστε νεκροί. Και ενώ για όσους δεν κατάφεραν στη διάρκεια της ζωής τους να κάνουν κάτι αξιόλογο, με τον θάνατο του σώματος χάνεται και όλη τους η ζωή, για όσους με την αρετή τους κατάφεραν να δοξαστούν, οι πράξεις τους μνημονεύονται για πάντα, χάριν της θεϊκής φωνής της ιστορίας. 4 Νομίζω εγώ – και όλοι οι εχέφρονες θα συμφωνήσουν μαζί μου – ότι αξίζει να ανταλλάξει κανείς τους κόπους της θνητής ζωής του με αθάνατη ευφημία. Ο Ηρακλής, για παράδειγμα, στο χρόνο που έμεινε ανάμεσα στους ανθρώπους, κόπιασε και κινδύνευσε ακατάπαυστα, με τη θέλησή του, για να ευεργετήσει το ανθρώπινο γένος και γιαυτό έμεινε αθάνατος. Το ίδιο έκαναν και άλλοι σπουδαίοι άνθρωποι, άλλους τιμούμε σαν ήρωες, άλλους σαν ημίθεους, όλοι τους θεωρούνται άξιοι επαίνων και τιμών, γιατί τους έχει αποθανατίσει η ιστορία. 5 Και ενώ όλα τα μνημεία δεν διατηρούνται παρά για λίγο χρόνο και καταστρέφονται από διάφορες περιστάσεις, η δύναμη της ιστορίας επεκτείνεται σε όλη την οικουμένη και διατηρείται στο χρόνο, εξουσιάζει τα πάντα και μεταφέρει την αιώνια παράδοση στους μεταγενέστερους. Η ιστορία είναι επίσης που ενισχύει τη δύναμη του λόγου και τίποτα καλύτερο δεν μπορεί να βρεθεί. 6 Σε αυτό ακριβώς το σημείο υπερέχουν οι Έλληνες των βαρβάρων και οι μορφωμένοι των απαίδευτων, γιατί μόνο με το λόγο μπορεί ένας να επιβληθεί στους πολλούς, Γενικά, η εντύπωση που δημιουργεί κάποιος στους άλλους, παρουσιάζοντας τις ιδέες του, εξαρτάται άμεσα από τη δύναμη του λόγου του. Και όλοι οι αξιόλογοι και διακεκριμένοι άνθρωποι χαρακτηρίζονται από τη δύναμη του λόγου τους, που θεωρείται ύψιστη αρετή. 7 Αναλύοντας το λόγο στα συστατικά του, βλέπουμε ότι η μεν ποίηση είναι περισσότερο ευχάριστη παρά ωφέλιμη, η νομοθεσία τιμωρεί χωρίς να διδάσκει, και όλα τα άλλα είδη είτε δεν διασκεδάζουν είτε διασκεδάζουν αλλά και βλάπτουν συνάμα. Υπάρχουν και μερικά είδη που στην πραγματικότητα αλλοιώνουν την αλήθεια. Μόνο η καταγραφή της ιστορίας προσφέρει σε τέλεια αναλογία όλα τα χρήσιμα συστατικά των έργων και των λόγων. Γιατί αυτή προτρέπει τους ανθρώπους στη δικαιοσύνη, κατηγορεί τους φαύλους, εγκωμιάζει τους αγαθούς, με λίγα λόγια προσφέρει στους αναγνώστες της μέγιστη εμπειρία.
01.03.1 Διὸ καὶ θεωροῦντες ἡμεῖς δικαίας ἀποδοχῆς τυγχάνοντας τοὺς ταύτην πραγματευσαμένους προήχθημεν ἐπὶ τὸν ὅμοιον τῆς ὑποθέσεως ζῆλον. ἐπιστήσαντες δὲ τὸν νοῦν τοῖς πρὸ ἡμῶν συγγραφεῦσιν ἀπεδεξάμεθα μὲν ὡς ἔνι μάλιστα τὴν προαίρεσιν αὐτῶν, οὐ μὴν ἐξειργάσθαι πρὸς τὸ συμφέρον καὶ τὸ δυνατὸν τὰς πραγματείας αὐτῶν ὑπελάβομεν. 2 κειμένης γὰρ τοῖς ἀναγινώσκουσι τῆς ὠφελείας ἐν τῷ πλείστας καὶ ποικιλωτάτας περιστάσεις λαμβάνειν, οἱ πλεῖστοι μὲν ἑνὸς ἔθνους ἢ μιᾶς πόλεως αὐτοτελεῖς πολέμους ἀνέγραψαν, ὀλίγοι δ´ ἀπὸ τῶν ἀρχαίων χρόνων ἀρξάμενοι τὰς κοινὰς πράξεις ἐπεχείρησαν ἀναγράφειν μέχρι τῶν καθ´ αὑτοὺς καιρῶν, καὶ τούτων οἱ μὲν τοὺς οἰκείους χρόνους ἑκάστοις οὐ παρέζευξαν, οἱ δὲ τὰς τῶν βαρβάρων πράξεις ὑπερέβησαν, ἔτι δ´ οἱ μὲν τὰς παλαιὰς μυθολογίας διὰ τὴν δυσχέρειαν τῆς πραγματείας ἀπεδοκίμασαν, οἱ δὲ τὴν ὑπόστασιν τῆς ἐπιβολῆς οὐ συνετέλεσαν, μεσολαβηθέντες τὸν βίον ὑπὸ τῆς πεπρωμένης. τῶν δὲ τὴν ἐπιβολὴν ταύτης τῆς πραγματείας πεποιημένων οὐδεὶς προεβίβασε τὴν ἱστορίαν κατωτέρω τῶν Μακεδονικῶν καιρῶν· 3 οἱ μὲν γὰρ εἰς τὰς Φιλίππου πράξεις, οἱ δ´ εἰς τὰς Ἀλεξάνδρου, τινὲς δ´ εἰς τοὺς διαδόχους ἢ τοὺς ἐπιγόνους κατέστρεψαν τὰς συντάξεις· πολλῶν δὲ καὶ μεγάλων τῶν μετὰ ταῦτα πράξεων ἀπολελειμμένων μέχρι τοῦ καθ´ ἡμᾶς βίου τῶν ἱστοριογράφων οὐδεὶς ἐπεβάλετο αὐτὰς μιᾶς συντάξεως περιγραφῇ πραγματεύσασθαι διὰ τὸ μέγεθος τῆς ὑποθέσεως. 4 διὸ καὶ ἐῤῥιμμένων τῶν τε χρόνων καὶ τῶν πράξεων ἐν πλείοσι πραγματείαις καὶ διαφόροις συγγραφεῦσι δυσπερίληπτος ἡ τούτων ἀνάληψις γίνεται καὶ δυσμνημόνευτος. 5 ἐξετάσαντες οὖν τὰς ἑκάστου τούτων διαθέσεις ἐκρίναμεν ὑπόθεσιν ἱστορικὴν πραγματεύσασθαι τὴν πλεῖστα μὲν ὠφελῆσαι δυναμένην, ἐλάχιστα δὲ τοὺς ἀναγινώσκοντας ἐνοχλήσουσαν. εἰ γάρ τις τὰς εἰς μνήμην παραδεδομένας τοῦ σύμπαντος κόσμου πράξεις, ὥσπερ τινὸς μιᾶς πόλεως, 6 ἀρξάμενος ἀπὸ τῶν ἀρχαιοτάτων χρόνων ἀναγράψαι κατὰ τὸ δυνατὸν μέχρι τῶν καθ´ αὑτὸν καιρῶν, πόνον μὲν ἂν πολὺν ὑπομείναι δῆλον ὅτι, πραγματείαν δὲ πασῶν εὐχρηστοτάτην συντάξαιτο τοῖς φιλαναγνωστοῦσιν. ἐξέσται γὰρ ἐκ ταύτης ἕκαστον πρὸς τὴν ἰδίαν ὑπόστασιν ἑτοίμως λαμβάνειν τὸ χρήσιμον, ὥσπερ ἐκ μεγάλης ἀρυόμενον πηγῆς. 7 τοῖς μὲν γὰρ ἐπιβαλλομένοις διεξιέναι τὰς τῶν τοσούτων συγγραφέων ἱστορίας πρῶτον μὲν οὐ ῥᾴδιον εὐπορῆσαι τῶν εἰς τὴν χρείαν πιπτουσῶν βίβλων, ἔπειτα διὰ τὴν ἀνωμαλίαν καὶ τὸ πλῆθος τῶν συνταγμάτων δυσκατάληπτος γίνεται τελέως καὶ δυσέφικτος ἡ τῶν πεπραγμένων ἀνάληψις· ἡ δ´ ἐν μιᾶς συντάξεως περιγραφῇ πραγματεία τὸ τῶν πράξεων εἰρόμενον ἔχουσα τὴν μὲν ἀνάγνωσιν ἑτοίμην παρέχεται, τὴν δ´ ἀνάληψιν ἔχει παντελῶς εὐπαρακολούθητον. καθόλου δὲ τῶν ἄλλων τοσοῦτον ὑπερέχειν ταύτην ἡγητέον ὅσῳ χρησιμώτερόν ἐστι τὸ πᾶν τοῦ μέρους καὶ τὸ συνεχὲς τοῦ διεῤῥηγμένου, πρὸς δὲ τούτοις τὸ διηκριβωμένον τοῖς χρόνοις τοῦ μηδὲ γινωσκομένου τίσιν ἐπράχθη καιροῖς.
01.03.1 Έτσι κι' εμείς, παρατηρώντας τη δικαιολογημένη αποδοχή που απολαμβάνουν οι ιστορικοί, αποφασίσαμε να ασχοληθούμε ενθουσιωδώς με το θέμα. Μελετώντας όμως τους προγενέστερους ιστορικούς, αν και εγκρίνουμε ανεπιφύλακτα τους στόχους τους, απέχουμε πολύ από την διαπίστωση ότι τα έργα τους προσφέρουν ότι θα μπορούσαν στο κοινωνικό συμφέρον 2 Γιατί, αν και η ωφελιμότητα της ιστορικής αφήγησης για τον αναγνώστη έγκειται στην ποικιλότητα των περιστάσεων που παρουσιάζει, οι περισσότεροι συγγραφείς αναφέρονται σε μεμονωμένους πολέμους ενός συγκεκριμένου έθνους ή ενός κράτους. Και ελάχιστοι από αυτούς αρχίζουν από αρχαίους χρόνους και φτάνουν μέχρι την εποχή τους συνδέοντας τα γεγονότα με τους λαούς. Μερικοί δεν τοποθετούν τα γεγονότα με τα οποία ασχολούνται στις σωστές χρονολογίες, άλλοι παραβλέπουν τις πράξεις των βαρβάρων λαών, ενώ άλλοι απορρίπτουν εντελώς την παλαιά μυθολογία γιατί δυσκολεύονται να την χειριστούν. Άλλοι πάλι δεν μπόρεσαν να τελειώσουν το έργο με το οποίο ασχολήθηκαν γιατί το πεπρωμένο τελείωσε τη ζωή τους [16]. Και όσοι αναφέρθηκαν σε όλους τους λαούς, κανείς τους δεν περιέλαβε την περίοδο των Μακεδόνων. 3 Ορισμένοι σταματούν την αφήγηση με τις πράξεις του Φιλίππου, άλλοι με αυτές του Αλέξανδρου και άλλοι με αυτές των διαδόχων ή των επιγόνων [17], παρά το ότι τα γεγονότα που ακολούθησαν ήταν πολυάριθμα και σημαντικά και μας επηρεάζουν μέχρι και σήμερα, και τα οποία απαλείφθηκαν. Κανείς από τους ιστορικούς δεν ασχολήθηκε με την περιγραφή τους, λόγω του μεγέθους της υπόθεσης. 4 Επειδή λοιπόν από τις περισσότερες πραγματείες λείπουν οι χρονολογίες των γεγονότων, αλλά και τα ίδια τα γεγονότα είναι διασκορπισμένα σε διάφορα έργα και συγγραφείς, δυσκολεύεται η γνώση και η απομνημόνευση της ιστορίας. 5 Αφού λοιπόν εξετάσαμε τα διαθέσιμα έργα όλων αυτών των συγγραφέων, αποφασίσαμε να γράψουμε την ιστορική μας πραγματεία με στόχο, χωρίς να ενοχλήσουμε καθόλου τον αναγνώστη, να του προσφέρουμε όλα τα οφέλη από την καταγραφή των παγκόσμιων γεγονότων, όλων των κρατών, σαν να επρόκειτο για ένα. 6 Αρχίζοντας από τους πιο αρχαίους χρόνους καταγράψαμε, όσο ήταν δυνατόν, με πολύ κόπο, τα γεγονότα όπως συνέβησαν μέχρι των ημερών μας, προς όφελος του αναγνωστικού κοινού. Στο έργο μας θα βρει ο αναγνώστης, σαν σε ανεξάντλητη πηγή, όλες τις χρήσιμες και απαραίτητες πληροφορίες για να εκτιμήσει ο ίδιος τις καταστάσεις και τα χρήσιμα συμπεράσματα. 7 Από μια τέτοια πραγματεία, ο αναγνώστης μπορεί να εύκολα να απομονώσει τα κομμάτια που τον ενδιαφέρουν . Για κάποιον που θέλει να εντοπίσει ένα συγκεκριμένο γεγονός, δεν είναι καθόλου εύκολο να ανατρέξει στα έργα τόσων πολλών ιστορικών συγγραφέων και να επιλέξει αυτά που χρειάζεται. Και επίσης οι εξιστορήσεις αυτές διαφέρουν τόσο πολύ μεταξύ τους και είναι τόσο πολυάριθμες, που δυσχεραίνεται σημαντικά η αντίληψη των γεγονότων του παρελθόντος. Εξάλλου, η πραγματεία που συγκεντρώνει όλα σε μια αφήγηση και συνδέει μεταξύ τους τα γεγονότα, διευκολύνει τη μελέτη και παρουσιάζει ενιαίο το ιστορικό παρελθόν. Γενικά, μια τέτοια καταγραφή της ιστορίας έχει τα πλεονεκτήματα που έχει το σύνολο απέναντι στα μέρη. Είναι επίσης προτιμότερο να έχει κανείς τις χρονολογίες των γεγονότων, και όχι να παραμένουν άγνωστες.
01.04.1 Διόπερ ἡμεῖς ὁρῶντες ταύτην τὴν ὑπόθεσιν χρησιμωτάτην μὲν οὖσαν, πολλοῦ δὲ πόνου καὶ χρόνου προσδεομένην, τριάκοντα μὲν ἔτη περὶ αὐτὴν ἐπραγματεύθημεν, μετὰ δὲ πολλῆς κακοπαθείας καὶ κινδύνων ἐπήλθομεν πολλὴν τῆς τε Ἀσίας καὶ τῆς Εὐρώπης, ἵνα τῶν ἀναγκαιοτάτων καὶ πλείστων μερῶν αὐτόπται γενηθῶμεν· πολλὰ γὰρ παρὰ τὰς ἀγνοίας τῶν τόπων διήμαρτον οὐχ οἱ τυχόντες τῶν συγγραφέων, ἀλλά τινες καὶ τῶν τῇ δόξῃ πεπρωτευκότων. 2 ἀφορμῇ δὲ πρὸς τὴν ἐπιβολὴν ταύτην ἐχρησάμεθα μάλιστα μὲν τῇ πρὸς τὴν πραγματείαν ἐπιθυμίᾳ, δι' ἣν πᾶσιν ἀνθρώποις τὸ δοκοῦν ἄπορον εἶναι τυγχάνει συντελείας, ἔπειτα καὶ τῇ ἐν Ῥώμῃ χορηγίᾳ τῶν πρὸς τὴν ὑποκειμένην ὑπόθεσιν ἀνηκόντων. 3 ἡ γὰρ ταύτης τῆς πόλεως ὑπεροχή, διατείνουσα τῇ δυνάμει πρὸς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης, ἑτοιμοτάτας καὶ πλείστας ἡμῖν ἀφορμὰς παρέσχετο παρεπιδημήσασιν ἐν αὐτῇ πλείω χρόνον. 4 ἡμεῖς γὰρ ἐξ Ἀγυρίου τῆς Σικελίας ὄντες, καὶ διὰ τὴν ἐπιμιξίαν τοῖς ἐν τῇ νήσῳ πολλὴν ἐμπειρίαν τῆς Ῥωμαίων διαλέκτου περιπεποιμένοι, πάσας τὰς τῆς ἡγεμονίας ταύτης πράξεις ἀκριβῶς ἀνελάβομεν ἐκ τῶν παρ´ ἐκείνοις ὑπομνημάτων ἐκ πολλῶν χρόνων τετηρημένων. 5 πεποιήμεθα δὲ τὴν ἀρχὴν τῆς ἱστορίας ἀπὸ τῶν μυθολογουμένων παρ´ Ἕλλησί τε καὶ βαρβάροις, ἐξετάσαντες τὰ παρ´ ἑκάστοις ἱστορούμενα κατὰ τοὺς ἀρχαίους χρόνους, ἐφ´ ὅσον ἡμῖν δύναμις. 6 Ἐπεὶ δ´ ἡ μὲν ὑπόθεσις ἔχει τέλος, αἱ βίβλοι δὲ μέχρι τοῦ νῦν ἀνέκδοτοι τυγχάνουσιν οὖσαι, βούλομαι βραχέα προδιορίσαι περὶ ὅλης τῆς πραγματείας. τῶν γὰρ βίβλων ἡμῖν ἓξ μὲν αἱ πρῶται περιέχουσι τὰς πρὸ τῶν Τρωικῶν πράξεις καὶ μυθολογίας, καὶ τούτων αἱ μὲν προηγούμεναι τρεῖς τὰς βαρβαρικάς, αἱ δ´ ἑξῆς σχεδὸν τὰς τῶν Ἑλλήνων ἀρχαιολογίας· ἐν δὲ ταῖς μετὰ ταύτας ἕνδεκα τὰς ἀπὸ τῶν Τρωικῶν κοινὰς πράξεις ἀναγεγράφαμεν ἕως τῆς Ἀλεξάνδρου τελευτῆς· 7 ἐν δὲ ταῖς ἑξῆς εἴκοσι καὶ τρισὶ βίβλοις τὰς λοιπὰς ἁπάσας κατετάξαμεν μέχρι τῆς ἀρχῆς τοῦ συστάντος πολέμου Ῥωμαίοις πρὸς Κελτούς, καθ´ ὃν ἡγούμενος Γάιος Ἰούλιος Καῖσαρ ὁ διὰ τὰς πράξεις προσαγορευθεὶς θεὸς κατεπολέμησε μὲν τὰ πλεῖστα καὶ μαχιμώτατα τῶν Κελτῶν ἔθνη, προεβίβασε δὲ τὴν ἡγεμονίαν τῆς Ῥώμης μέχρι τῶν Βρεττανικῶν νήσων· τούτου δ´ αἱ πρῶται πράξεις ἐπετελέσθησαν ὀλυμπιάδος τῆς ἑκατοστῆς καὶ ὀγδοηκοστῆς κατὰ τὸ πρῶτον ἔτος ἐπ´ ἄρχοντος Ἀθήνησιν Ἡρώδου.
01.04.1 Αφού λοιπόν εκτιμήσαμε κι εμείς την ανάγκη ενός τέτοιου έργου, καταλάβαμε ότι πέρα από τη χρησιμότητά του, απαιτείται πολύς χρόνος και προσπάθεια. Ασχοληθήκαμε με αυτό για τριάντα χρόνια, με πολλές αντιξοότητες και κινδύνους, επισκεφθήκαμε πολλές περιοχές στην Ασία και στην Ευρώπη για να δούμε αυτοπροσώπως τα σημαντικότερα σημεία [18] αλλά και από τα υπόλοιπα, όσα περισσότερα μπορέσαμε. Γιατί πολλοί ιστορικοί, ακόμα και οι πιο σημαντικοί, έσφαλαν γιατί δεν γνώριζαν τις τοποθεσίες. 2 Το σπουδαιότερο κίνητρο για την εργασία μας αυτή αποτέλεσε αφενός η επιθυμία μας, που έχουν όλοι οι άνθρωποι, να ολοκληρώσουμε κάτι που φαινόταν αδύνατο και αφετέρου η αμέριστη χορηγία του Ρωμαϊκού κράτους που μας διέθεσε όλα τα απαραίτητα για το έργο μας. 3 Το κράτος αυτό, που η πολεμική υπεροχή του είναι γνωστή μέχρι τα πέρατα της οικουμένης, στη διάρκεια της παραμονής μας εκεί, μας παρείχε αφειδώς όλα όσα χρειάστηκαν για την κοπιαστική δουλειά μας. 4 Εμείς βέβαια καταγόμαστε από το Αργύριο της Σικελίας, και από τις επαφές που είχαμε στο νησί με τους Ρωμαίους μάθαμε τη γλώσσα τους [19]. Αποκτήσαμε επίσης βαθιά γνώση των γεγονότων που έχουν σχέση με την αυτοκρατορία, από τα αρχεία που διατηρούν [οι Ρωμαίοι] για μεγάλο χρονικό διάστημα. 5 Ξεκινάμε λοιπόν την ιστορία μας με τη μυθολογία τόσο των Ελλήνων όσο και των βαρβάρων, αφού πρώτα εξετάσαμε στο βαθμό των δυνατοτήτων μας, τα όσα κάθε λαός εξιστορεί από τα αρχαία χρόνια. 6 Τώρα που τελείωσα το έργο μου, αν και τα βιβλία μου δεν έχουν ακόμα εκδοθεί, θέλω να παρουσιάσω μια σύντομη περιγραφή του συνολικού έργου. Τα πρώτα έξι βιβλία μας περιλαμβάνουν γεγονότα και μύθους σχετικά με τους Τρωικούς πολέμους, και εξ αυτών τα τρία πρώτα τους μύθους των βαρβάρων ενώ τα υπόλοιπα τρία αποκλειστικά αυτούς των Ελλήνων [20]. Στα επόμενα έντεκα καταγράφουμε τα παγκόσμια γεγονότα από τους Τρωικούς πολέμους μέχρι το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. 7 Στα είκοσι τρία βιβλία που ακολουθούν παραθέτουμε με χρονολογική σειρά όλα τα γεγονότα που ακολούθησαν μέχρι την έναρξη του πολέμου ανάμεσα στους Ρωμαίους και τους Κέλτες, στη διάρκεια του οποίου ο στρατηγός Γάιος Ιούλιος Καίσαρας, ο οποίος θεοποιήθηκε για τις πράξεις του, υπέταξε τις πιο πολυάριθμες και πολεμοχαρείς φυλές των Κελτών και επέκτεινε τη Ρωμαϊκή κυριαρχία μέχρι τις Βρετανικές νήσους. Τα πρώτα συμβάντα αυτού του πολέμου έλαβαν χώρα κατά τον πρώτο χρόνο της εκατοστής ογδοηκοστής Ολυμπιάδας, επί βασιλείας Ηρώδη στην Αθήνα [21].
01.05.1 Τῶν δὲ χρόνων τούτων περιειλημμένων ἐν ταύτῃ τῇ πραγματείᾳ τοὺς μὲν πρὸ τῶν Τρωικῶν οὐ διοριζόμεθα βεβαίως διὰ τὸ μηδὲν παράπηγμα παρειληφέναι περὶ τούτων πιστευόμενον, ἀπὸ δὲ τῶν Τρωικῶν ἀκολούθως Ἀπολλοδώρῳ τῷ Ἀθηναίῳ τίθεμεν ὀγδοήκοντ´ ἔτη πρὸς τὴν κάθοδον τῶν Ἡρακλειδῶν, ἀπὸ δὲ ταύτης ἐπὶ τὴν πρώτην ὀλυμπιάδα δυσὶ λείποντα τῶν τριακοσίων καὶ τριάκοντα, συλλογιζόμενοι τοὺς χρόνους ἀπὸ τῶν ἐν Λακεδαίμονι βασιλευσάντων, ἀπὸ δὲ τῆς πρώτης ὀλυμπιάδος εἰς τὴν ἀρχὴν τοῦ Κελτικοῦ πολέμου, ἣν τελευτὴν πεποιήμεθα τῆς ἱστορίας, ἑπτακόσια καὶ τριάκοντα· ὥστε τὴν ὅλην πραγματείαν ἡμῶν τετταράκοντα βίβλων οὖσαν περιέχειν ἔτη δυσὶ λείποντα τῶν χιλίων ἑκατὸν τετταράκοντα χωρὶς τῶν χρόνων τῶν περιεχόντων τὰς πρὸ τῶν Τρωικῶν πράξεις. 2 Ταῦτα μὲν οὖν ἀκριβῶς προδιωρισάμεθα, βουλόμενοι τοὺς μὲν ἀναγινώσκοντας εἰς ἔννοιαν ἀγαγεῖν τῆς ὅλης προθέσεως, τοὺς δὲ διασκευάζειν εἰωθότας τὰς βίβλους ἀποτρέψαι τοῦ λυμαίνεσθαι τὰς ἀλλοτρίας πραγματείας. ἡμῖν δὲ παρ´ ὅλην τὴν ἱστορίαν τὰ μὲν γραφέντα καλῶς μὴ μετεχέτω φθόνου, τὰ δὲ ἀγνοηθέντα τυγχανέτω διορθώσεως ὑπὸ τῶν δυνατωτέρων. 3 διεληλυθότες δὲ ὑπὲρ ὧν προῃρούμεθα, τὴν ἐπαγγελίαν τῆς γραφῆς βεβαιοῦν ἐγχειρήσομεν.
01.05.1 Όσο για τις χρονολογίες που δίνουμε στο έργο μας, δεν προσπαθήσαμε καν να καθορίσουμε επακριβώς αυτές που αφορούν στην πριν των Τρωικών πολέμων περίοδο, εφόσον δεν βρήκαμε καμιά αξιόπιστη χρονολογική κατάταξη των γεγονότων. Μετά τους Τρωικούς πολέμους ακολουθούμε τη χρονολόγηση του Απολλόδωρου του Αθηναίου [22] υπολογίζοντας το χρονικό διάστημα από αυτούς [τους Τρωικούς πολέμους] μέχρι την κάθοδο των Ηρακλειδών σε ογδόντα χρόνια, και από εκεί μέχρι την πρώτη Ολυμπιάδα σε τριακόσια είκοσι οκτώ χρόνια, καθορίζοντας τις χρονολογίες σύμφωνα με τους βασιλείς των Λακεδαιμόνιων, και από την πρώτη Ολυμπιάδα μέχρι την έναρξη των Κελτικών πολέμων, που σηματοδοτούν το τέλος της ιστορίας μας, σε επτακόσια τριάντα χρόνια. Έτσι λοιπόν, το όλο έργο μας των σαράντα βιβλίων περιέχει χίλια εκατό τριάντα οκτώ χρόνια, χωρίς να υπολογίζονται τα χρόνια πριν από τους Τρωικούς πολέμους. 2 Παραθέτουμε αυτή την ακριβή περίληψη γιατί θέλουμε να πληροφορήσουμε τους αναγνώστες μας σχετικά με το συνολικό μας έργο και ταυτόχρονα να καταδείξουμε όσους συγγράφουν τα έργα τους με λυμαίνοντες έργα άλλων [23] και διασκευάζουν έργα που δεν έχουν οι ίδιοι συγγράψει. Ελπίζουμε να μη ζηλέψουν άλλοι την ιστορία μας και τα τυχόν λάθη μας να διορθωθούν από άλλους, ικανότερους ιστορικούς στο μέλλον. 3 Και τώρα που καταθέσαμε τις προθέσεις μας και το προσχέδιο του έργου μας, θα επιχειρήσουμε να τα επιβεβαιώσουμε με τη γραφή μας.
01.06.1 Περὶ μὲν οὖν θεῶν τίνας ἐννοίας ἔσχον οἱ πρῶτοι καταδείξαντες τιμᾶν τὸ θεῖον, καὶ τῶν μυθολογουμένων περὶ ἑκάστου τῶν ἀθανάτων, τὰ μὲν πολλὰ συντάξασθαι παρήσομεν κατ´ ἰδίαν διὰ τὸ τὴν ὑπόθεσιν ταύτην πολλοῦ λόγου προσδεῖσθαι, ὅσα δ´ ἂν ταῖς προκειμέναις ἱστορίαις οἰκεῖα δόξωμεν ὑπάρχειν, παραθήσομεν ἐν κεφαλαίοις, ἵνα μηδὲν τῶν ἀκοῆς ἀξίων ἐπιζητῆται.2 περὶ δὲ τοῦ γένους τῶν ἁπάντων ἀνθρώπων καὶ τῶν πραχθέντων ἐν τοῖς γνωριζομένοις μέρεσι τῆς οἰκουμένης, ὡς ἂν ἐνδέχηται περὶ τῶν οὕτω παλαιῶν, ἀκριβῶς ἀναγράψομεν ἀπὸ τῶν ἀρχαιοτάτων χρόνων ἀρξάμενοι. 3 περὶ τῆς πρώτης τοίνυν γενέσεως τῶν ἀνθρώπων διτταὶ γεγόνασιν ἀποφάσεις παρὰ τοῖς νομιμωτάτοις τῶν τε φυσιολόγων καὶ τῶν ἱστορικῶν· οἱ μὲν γὰρ αὐτῶν ἀγέννητον καὶ ἄφθαρτον ὑποστησάμενοι τὸν κόσμον, ἀπεφήναντο καὶ τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων ἐξ αἰῶνος ὑπάρχειν, μηδέποτε τῆς αὐτῶν τεκνώσεως ἀρχὴν ἐσχηκυίας· οἱ δὲ γεννητὸν καὶ φθαρτὸν εἶναι νομίσαντες ἔφησαν ὁμοίως ἐκείνῳ τοὺς ἀνθρώπους τυχεῖν τῆς πρώτης γενέσεως ὡρισμένοις χρόνοις.
01.06.1 Σε συγκεκριμένα σημεία της ιστορίας μας θα αναφερθούμε στους θεούς και σε αυτούς που πρώτοι εισήγαγαν τη λατρεία τους, καθώς και στους μύθους που αφορούν τους αθάνατους, χωρίς όμως να δώσουμε πολλές λεπτομέρειες. Όπου θεωρούμε ότι αυτό είναι απαραίτητο για την αφήγησή μας, θα πούμε λίγα λόγια, έτσι ώστε να μη λείπει τίποτα αξιόλογο από την ιστορία μας. 2 Θα περιγράψουμε με ακρίβεια όλα τα γεγονότα που συνέβησαν σε όλη την οικουμένη και από όλα τα ανθρώπινα γένη, όσο αυτό είναι δυνατό να γίνει για όσα συνέβησαν πολύ παλιά, αρχίζοντας από τους πιο αρχαίους χρόνους. 3 Οι γνώμες των ειδικών διχάζονται όσον αφορά στη φυσική και ιστορική προέλευση των ανθρώπων. Μια ομάδα υποστηρίζει ότι το σύμπαν δεν δημιουργήθηκε και δεν θα καταστραφεί ποτέ, και δηλώνει ότι ο άνθρωπος υπήρξε επίσης ανέκαθεν, χωρίς να έχει δημιουργηθεί ποτέ. Η άλλη ομάδα όμως υποστηρίζει ότι το σύμπαν δημιουργήθηκε κάποτε και θα καταστραφεί, και δηλώνει ότι το ίδιο και ο άνθρωπος, δημιουργήθηκε σε κάποιον καθορισμένο χρόνο στο παρελθόν [24].
01.07.1 Κατὰ γὰρ τὴν ἐξ ἀρχῆς τῶν ὅλων σύστασιν μίαν ἔχειν ἰδέαν οὐρανόν τε καὶ γῆν, μεμιγμένης αὐτῶν τῆς φύσεως· μετὰ δὲ ταῦτα διαστάντων τῶν σωμάτων ἀπ´ ἀλλήλων, τὸν μὲν κόσμον περιλαβεῖν ἅπασαν τὴν ὁρωμένην ἐν αὐτῷ σύνταξιν, τὸν δ´ ἀέρα κινήσεως τυχεῖν συνεχοῦς, καὶ τὸ μὲν πυρῶδες αὐτοῦ πρὸς τοὺς μετεωροτάτους τόπους συνδραμεῖν, ἀνωφεροῦς οὔσης τῆς τοιαύτης φύσεως διὰ τὴν κουφότητα· ἀφ´ ἧς αἰτίας τὸν μὲν ἥλιον καὶ τὸ λοιπὸν πλῆθος τῶν ἄστρων ἐναποληφθῆναι τῇ πάσῃ δίνῃ· 2 τὸ δὲ ἰλυῶδες καὶ θολερὸν μετὰ τῆς τῶν ὑγρῶν συγκρίσεως ἐπὶ ταὐτὸ καταστῆναι διὰ τὸ βάρος· εἰλούμενον δ´ ἐν ἑαυτῷ συνεχῶς καὶ συστρεφόμενον ἐκ μὲν τῶν ὑγρῶν τὴν θάλατταν, ἐκ δὲ τῶν στερεμνιωτέρων ποιῆσαι τὴν γῆν πηλώδη καὶ παντελῶς ἁπαλήν. 3 ταύτην δὲ τὸ μὲν πρῶτον τοῦ περὶ τὸν ἥλιον πυρὸς καταλάμψαντος πῆξιν λαβεῖν, ἔπειτα διὰ τὴν θερμασίαν ἀναζυμουμένης τῆς ἐπιφανείας συνοιδῆσαί τινα τῶν ὑγρῶν κατὰ πολλοὺς τόπους, καὶ γενέσθαι περὶ αὐτὰ σηπεδόνας ὑμέσι λεπτοῖς περιεχομένας· ὅπερ ἐν τοῖς ἕλεσι καὶ τοῖς λιμνάζουσι τῶν τόπων ἔτι καὶ νῦν ὁρᾶσθαι γινόμενον, ἐπειδὰν τῆς χώρας κατεψυγμένης ἄφνω διάπυρος ὁ ἀὴρ γένηται, μὴ λαβὼν τὴν μεταβολὴν ἐκ τοῦ κατ´ ὀλίγον. 4 ζωογονουμένων δὲ τῶν ὑγρῶν διὰ τῆς θερμασίας τὸν εἰρημένον τρόπον τὰς μὲν νύκτας λαμβάνειν αὐτίκα τὴν τροφὴν ἐκ τῆς πιπτούσης ἀπὸ τοῦ περιέχοντος ὁμίχλης, τὰς δ´ ἡμέρας ὑπὸ τοῦ καύματος στερεοῦσθαι· τὸ δ´ ἔσχατον τῶν κυοφορουμένων τὴν τελείαν αὔξησιν λαβόντων, καὶ τῶν ὑμένων διακαυθέντων τε καὶ περιῤῥαγέντων, ἀναφυῆναι παντοδαποὺς τύπους ζῴων. 5 τούτων δὲ τὰ μὲν πλείστης θερμασίας κεκοινωνηκότα πρὸς τοὺς μετεώρους τόπους ἀπελθεῖν γενόμενα πτηνά, τὰ δὲ γεώδους ἀντεχόμενα συγκρίσεως ἐν τῇ τῶν ἑρπετῶν καὶ τῶν ἄλλων τῶν ἐπιγείων τάξει καταριθμηθῆναι, τὰ δὲ φύσεως ὑγρᾶς μάλιστα μετειληφότα πρὸς τὸν ὁμογενῆ τόπον συνδραμεῖν, ὀνομασθέντα πλωτά. τὴν δὲ γῆν ἀεὶ μᾶλλον στερεουμένην ὑπό τε τοῦ περὶ τὸν ἥλιον πυρὸς καὶ τῶν πνευμάτων τὸ τελευταῖον μηκέτι δύνασθαι μηδὲν τῶν μειζόνων ζωογονεῖν, ἀλλ´ ἐκ τῆς πρὸς ἄλληλα μίξεως ἕκαστα γεννᾶσθαι τῶν ἐμψύχων. 6 ἔοικε δὲ περὶ τῆς τῶν ὅλων φύσεως οὐδ´ Εὐριπίδης διαφωνεῖν τοῖς προειρημένοις, μαθητὴς ὢν Ἀναξαγόρου τοῦ φυσικοῦ· ἐν γὰρ τῇ Μελανίππῃ τίθησιν οὕτως, ὡς οὐρανός τε γαῖά τ´ ἦν μορφὴ μία· ἐπεὶ δ´ ἐχωρίσθησαν ἀλλήλων δίχα, τίκτουσι πάντα κἀνέδωκαν εἰς φάος, δένδρη, πετηνά, θῆρας, οὕς θ´ ἅλμη τρέφει, γένος τε θνητῶν.
01.07.1 Σύμφωνα με τη θεωρία τους, όταν στην αρχή δημιουργήθηκε το σύμπαν, ο ουρανός και η γη φαίνονταν ενιαία. Όταν αργότερα ξεχώρισαν τα στοιχεία τους, το σύμπαν πήρε τη μορφή που έχει τώρα. Ο αέρας άρχισε να κινείται συνεχώς και το πύρινο κομμάτι του συγκεντρώθηκε μετέωρο στα ανώτερα σημεία, αφού οτιδήποτε τέτοιας φύσης μετακινείται προς τα πάνω λόγω της ελαφρότητάς του. Η ίδια αιτία κάνει τον ήλιο και τα υπόλοιπα αστέρια να περιστρέφονται σε έντονη δίνη, 2 ενώ το λασπώδες και θολό μέρος, με τα υγρά που περιείχε, βυθίστηκε σε ένα σημείο, λόγω του βάρους, και με την περιστροφή διαχωρίστηκαν τα υγρά μέρη και έγιναν θάλασσα, ενώ τα στερεά έγιναν ξηρά, που ήταν πηλώδης και πολύ μαλακή. 3 Όταν όμως η φωτιά που περιβάλλει τον ήλιο άρχισε να πέφτει στη γη, πρώτα αυτή έπηξε λόγω της θερμότητας, και έπειτα, επειδή η επιφάνειά της αναζυμωνόταν από τη θερμότητα, κάποια σημεία υψώθηκαν και σκεπάστηκαν με λεπτές μεμβράνες. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται μέχρι και σήμερα στα έλη και σε σημεία με λιμνάζοντα νερά, όπου αφού όταν κρυώνει το έδαφος, ο αέρας, ξαφνικά και χωρίς σταδιακή μεταβολή, θερμαίνεται έντονα. 4 Και ενώ τα υγρά γέμισαν ζωή λόγω της θερμότητας που έπαιρναν με τον τρόπο που περιγράψαμε, τα όντα τρέφονταν τη νύχτα από την περιβάλλουσα ομίχλη, ενώ την ημέρα στερεοποιούνταν λόγω του καύσωνα. Και τελικά, όταν τα έμβρυα έφθασαν στην κανονική τους ανάπτυξη και οι μεμβράνες είχαν θερμανθεί ικανοποιητικά και είχαν διαρραγεί, δημιουργήθηκαν όλες οι μορφές ζωής .5 Όλα αυτά που είχαν δεχθεί το μεγαλύτερο μέρος της θερμότητας αναρριχήθηκαν σε ψηλότερα σημεία και εξελίχθηκαν σε πτηνά, ενώ όσα έμειναν στο έδαφος εξελίχθηκαν στην τάξη των ερπετών και των άλλων χερσαίων ζώων. Όσων ο οργανισμός είχε απορροφήσει περισσότερα υγρά, συγκεντρώθηκαν σε χώρους κατάλληλους γι' αυτά και ονομάζονται τώρα υδρόβια ζώα. Και επειδή η γη στερεοποιούταν σταδιακά, λόγω της επίδρασης της ηλιακής φωτιάς και των ανέμων, δεν ήταν πια δυνατή η δημιουργία μεγαλόσωμων ζώων, και όλα τα ζωντανά πλάσματα έπρεπε να γεννώνται από όμοιά τους. 6 Προφανώς ο Ευριπίδης, που υπήρξε μαθητής του φυσικού φιλοσόφου, Αναξαγόρα, δεν διαφωνεί με τη θεωρία αυτή της γέννησης του σύμπαντος, αφού στο έργο του Μελανίππης γράφει τα εξής: Ο ουρανός και η γη ήταν ένα και το αυτό, αλλά από τότε που χωρίστηκαν το ένα από το άλλο, δημιούργησαν τη ζωή και έφεραν τα πάντα στο φως, τα δέντρα, τα πουλιά, τα θηράματα, τα θαλασσινά, και το γένος των θνητών.
01.08.1 Καὶ περὶ μὲν τῆς πρώτης τῶν ὅλων γενέσεως τοιαῦτα παρειλήφαμεν, τοὺς δὲ ἐξ ἀρχῆς γεννηθέντας τῶν ἀνθρώπων φασὶν ἐν ἀτάκτῳ καὶ θηριώδει βίῳ καθεστῶτας σποράδην ἐπὶ τὰς νομὰς ἐξιέναι, καὶ προσφέρεσθαι τῆς τε βοτάνης τὴν προσηνεστάτην καὶ τοὺς αὐτομάτους ἀπὸ τῶν δένδρων καρπούς. 2 καὶ πολεμουμένους μὲν ὑπὸ τῶν θηρίων ἀλλήλοις βοηθεῖν ὑπὸ τοῦ συμφέροντος διδασκομένους, ἀθροιζομένους δὲ διὰ τὸν φόβον ἐπιγινώσκειν ἐκ τοῦ κατὰ μικρὸν τοὺς ἀλλήλων τύπους. 3 τῆς φωνῆς δ´ ἀσήμου καὶ συγκεχυμένης οὔσης ἐκ τοῦ κατ´ ὀλίγον διαρθροῦν τὰς λέξεις, καὶ πρὸς ἀλλήλους τιθέντας σύμβολα περὶ ἑκάστου τῶν ὑποκειμένων γνώριμον σφίσιν αὐτοῖς ποιῆσαι τὴν περὶ ἁπάντων ἑρμηνείαν. 4 τοιούτων δὲ συστημάτων γινομένων καθ´ ἅπασαν τὴν οἰκουμένην, οὐχ ὁμόφωνον πάντας ἔχειν τὴν διάλεκτον, ἑκάστων ὡς ἔτυχε συνταξάντων τὰς λέξεις· διὸ καὶ παντοίους τε ὑπάρξαι χαρακτῆρας διαλέκτων καὶ τὰ πρῶτα γενόμενα συστήματα τῶν ἁπάντων ἐθνῶν ἀρχέγονα γενέσθαι. 5 τοὺς οὖν πρώτους τῶν ἀνθρώπων μηδενὸς τῶν πρὸς βίον χρησίμων εὑρημένου ἐπιπόνως διάγειν, γυμνοὺς μὲν ἐσθῆτος ὄντας, οἰκήσεως δὲ καὶ πυρὸς ἀήθεις, τροφῆς δ´ ἡμέρου παντελῶς ἀνεννοήτους. καὶ γὰρ τὴν συγκομιδὴν τῆς ἀγρίας τροφῆς ἀγνοοῦντας μηδεμίαν τῶν καρπῶν εἰς τὰς ἐνδείας ποιεῖσθαι παράθεσιν· 6 διὸ καὶ πολλοὺς αὐτῶν ἀπόλλυσθαι κατὰ τοὺς χειμῶνας διά τε τὸ ψῦχος καὶ τὴν σπάνιν τῆς τροφῆς. 7 ἐκ δὲ τοῦ κατ´ ὀλίγον ὑπὸ τῆς πείρας διδασκομένους εἴς τε τὰ σπήλαια καταφεύγειν ἐν τῷ χειμῶνι καὶ τῶν καρπῶν τοὺς φυλάττεσθαι δυναμένους ἀποτίθεσθαι.8 γνωσθέντος δὲ τοῦ πυρὸς καὶ τῶν ἄλλων τῶν χρησίμων κατὰ μικρὸν καὶ τὰς τέχνας εὑρεθῆναι καὶ τἄλλα τὰ δυνάμενα τὸν κοινὸν βίον ὠφελῆσαι. 9 καθόλου γὰρ πάντων τὴν χρείαν αὐτὴν διδάσκαλον γενέσθαι τοῖς ἀνθρώποις, ὑφηγουμένην οἰκείως τὴν ἑκάστου μάθησιν εὐφυεῖ ζῴῳ καὶ συνεργοὺς ἔχοντι πρὸς ἅπαντα χεῖρας καὶ λόγον καὶ ψυχῆς ἀγχίνοιαν. 10 Καὶ περὶ μὲν τῆς πρώτης γενέσεως τῶν ἀνθρώπων καὶ τοῦ παλαιοτάτου βίου τοῖς ῥηθεῖσιν ἀρκεσθησόμεθα, στοχαζόμενοι τῆς συμμετρίας.
01.08.1 Αυτή είναι λοιπόν η θεωρία που παραλάβαμε και αφορά στη γέννηση του σύμπαντος [25]. Η ίδια ισχυρίζεται ότι η ζωή των πρώτων ανθρώπων ήταν άγρια και κτηνώδης, αφού ο καθένας πολεμούσε τον άλλον για να διατηρήσει την περιοχή του και έτρωγαν τρυφερά βότανα και καρπούς των δένδρων που έβρισκαν. 2 Δέχονταν όμως επιθέσεις από τα άγρια θηρία και αναγκάστηκαν να βοηθάει ο ένας τον άλλον, όπως απαιτούσε το συμφέρον τους, και συγκεντρώθηκαν λόγω του φόβου τους και σταδιακά κατάλαβαν τα κοινά χαρακτηριστικά τους. 3 Στην αρχή οι ήχοι που έβγαζαν ήταν συγκεχυμένοι και αργότερα μπόρεσαν να αρθρώσουν λέξεις. Και συμφώνησαν μεταξύ να χρησιμοποιούν κάποια σύμβολα για όσα έβλεπαν μπροστά τους και έτσι έφτασαν να ερμηνεύσουν τα πάντα. 4 Τέτοιες ομάδες παρουσιάστηκαν σε όλη την οικουμένη αλλά δεν είχαν όλοι οι άνθρωποι την ίδια διάλεκτο εφόσον στην κάθε ομάδα, ο συνδυασμός των λέξεων ήταν τυχαίος. Έτσι εξηγείται η ύπαρξη όλων των ειδών των διαλέκτων και επίσης η δημιουργία, από τις πρώτες αυτές ομάδες, όλων των εθνών. 5 Οι πρώτοι αυτοί άνθρωποι ζούσαν δύσκολη ζωή, εφόσον δεν υπήρχαν αυτά που σήμερα θεωρούμε χρήσιμα για τη ζωή μας. Ήταν γυμνοί, δεν γνώριζαν ούτε τις κατοικίες ούτε τη φωτιά και τους ήταν εντελώς άγνωστη η παρασκευή των τροφών. Τρέφονταν από άγριες τροφές που συνέλεγαν αφού δεν γνώριζαν τις καλλιέργειες. 6 Γιαυτό πολλοί από αυτούς πέθαιναν το χειμώνα από το κρύο και την έλλειψη τροφής. 7 Σιγά-σιγά όμως έμαθαν από την πείρα τους και κατέφευγαν το χειμώνα στις σπηλιές αποθηκεύοντας ταυτόχρονα όσους καρπούς μπορούσαν να διατηρήσουν. 8 Και όταν έμαθαν να χρησιμοποιούν τη φωτιά και τα άλλα χρήσιμα πράγματα, άρχισαν να χρησιμοποιηθούν τεχνικές που έκαναν τη ζωή τους ευκολότερη. 9 Σε γενικές γραμμές, η ανάγκη ήταν αυτή που δίδαξε τον άνθρωπο, δίνοντας κατάλληλα μαθήματα σε όλα τα θέματα σε ένα πλάσμα που από τη φύση του ήταν προικισμένο με λόγο και ευφυΐα. 10 Θα αρκεστούμε λοιπόν σε αυτά, σχετικά με τη προέλευση του ανθρώπου και τη ζωή των των πρώτων ανθρώπων, γιατί θέλουμε κρατήσουμε την αφήγησή μας σύντομη.
01.09.1 περὶ δὲ τῶν πράξεων τῶν παραδεδομένων μὲν εἰς μνήμην, γενομένων δὲ ἐν τοῖς γνωριζομένοις τόποις τῆς οἰκουμένης, διεξιέναι πειρασόμεθα. 2 τοὺς μὲν οὖν πρώτους ὑπάρξαντας βασιλεῖς οὔτ´ αὐτοὶ λέγειν ἔχομεν οὔτε τῶν ἱστορικῶν τοῖς ἐπαγγελλομένοις εἰδέναι συγκατατιθέμεθα· ἀδύνατον γὰρ τὴν εὕρεσιν τῶν γραμμάτων οὕτως εἶναι παλαιὰν ὥστε τοῖς πρώτοις βασιλεῦσιν ἡλικιώτιδα γενέσθαι· εἰ δέ τις καὶ τοῦτο συγχωρήσαι, τό γε τῶν ἱστοριογράφων γένος παντελῶς φαίνεται νεωστὶ τῷ κοινῷ βίῳ συνεσταμένον. 3 περὶ δὲ τῆς τοῦ γένους ἀρχαιότητος οὐ μόνον ἀμφισβητοῦσιν Ἕλληνες, ἀλλὰ καὶ πολλοὶ τῶν βαρβάρων, ἑαυτοὺς αὐτόχθονας λέγοντες καὶ πρώτους τῶν ἁπάντων ἀνθρώπων εὑρετὰς γενέσθαι τῶν ἐν τῷ βίῳ χρησίμων, καὶ τὰς γενομένας παρ´ αὐτοῖς πράξεις ἐκ πλείστων χρόνων ἀναγραφῆς ἠξιῶσθαι. 4 ἡμεῖς δὲ περὶ μὲν τῆς ἑκάστων παλαιότητος τἀκριβὲς καὶ τίνων προτερεῖ τὰ ἔθνη τῶν ἄλλων τοῖς χρόνοις καὶ πόσοις ἔτεσιν οὐκ ἂν διορισαίμεθα, τὰ δὲ λεγόμενα παρ´ ἑκάστοις περὶ τῆς ἀρχαιότητος καὶ τῶν παλαιῶν πράξεων ἐν κεφαλαίοις ἀναγράψομεν, στοχαζόμενοι τῆς συμμετρίας. 5 περὶ πρώτων δὲ τῶν βαρβάρων διέξιμεν, οὐκ ἀρχαιοτέρους αὐτοὺς ἡγούμενοι τῶν Ἑλλήνων, καθάπερ Ἔφορος εἴρηκεν, ἀλλὰ προδιελθεῖν βουλόμενοι τὰ πλεῖστα τῶν περὶ αὐτούς, ὅπως ἀρξάμενοι τῶν παρὰ τοῖς Ἕλλησιν ἱστορουμένων μηδεμίαν ἐν ταῖς ἀρχαιολογίαις ἑτερογενῆ πρᾶξιν παρεμβάλωμεν. 6 ἐπεὶ δὲ κατὰ τὴν Αἴγυπτον θεῶν τε γενέσεις ὑπάρξαι μυθολογοῦνται, αἵ τε τῶν ἄστρων ἀρχαιόταται παρατηρήσεις εὑρῆσθαι λέγονται, πρὸς δὲ τούτοις πράξεις ἀξιόλογοι καὶ πολλαὶ μεγάλων ἀνδρῶν ἱστοροῦνται, ποιησόμεθα τῆς ἱστορίας τὴν ἀρχὴν διὰ τῶν κατ´ Αἴγυπτον πραχθέντων.
01.09.1 Και τώρα θα προσπαθήσουμε να αφηγηθούμε τα γεγονότα που έχουμε υπόψη μας και που έλαβαν χώρα σε όλη την οικουμένη. 2 Δεν είμαστε σε θέση να πούμε ποιοι ήταν οι πρώτοι βασιλιάδες, γιατί δεν γνωρίζουμε ούτε έχουμε στη διάθεσή μας έργα ιστορικών που να γνωρίζουν το θέμα. Γιατί είναι αδύνατο να βρεθούν γραπτά κείμενα με τους βασιλιάδες των παλιών χρόνων, όπως έχουμε για τους πιο σύγχρονους. Αλλά, ακόμα και αν ξεχάσουμε αυτό το τελευταίο σημείο, θα παραδεχτούμε ότι οι ιστορικοί συγγραφείς παρουσιάστηκαν σχετικά πρόσφατα στη ζωή μας. 3 Εξάλλου, όχι μόνο οι Έλληνες, αλλά και οι βάρβαροι αμφισβητούν τα γεγονότα που αφορούν στην αρχαιότητα και όλοι λένε ότι αυτοί ήταν οι πρώτοι αυτόχθονες και πρώτοι αυτοί ανακάλυψαν πράγματα χρήσιμα στη ζωή μας. Και ότι τα γεγονότα από της δικής τους αρχαιότητας είναι αυτά που αξίζουν να καταγραφούν από την ιστορία. 4 Εμείς πάντως δεν θα προσπαθήσουμε να καθορίσουμε με ακρίβεια την αρχαία ιστορία κάθε λαού ή να πούμε ποιος λαός προηγείται ιστορικά των άλλων και για πόσα χρόνια. Θα καταγράφουμε όμως περιληπτικά τις πράξεις κάθε λαού από την αρχαιότητα και τις απαρχές της ιστορίας του, πάντα αναλογικά. 5 Θα μιλήσουμε πρώτα για τους βαρβάρους, όχι γιατί τους θεωρούμε προηγούμενους των Ελλήνων, όπως έγραψε ο Έφορος, αλλά γιατί θέλουμε να πούμε πρώτα γι' αυτούς και μετά να περιγράψουμε αυτά που λένε οι Έλληνες για τα αρχαία χρόνια των άλλων λαών 6 Και επειδή η Αίγυπτος είναι η χώρα που κατά τη μυθολογία γεννήθηκαν οι θεοί, όπου λέγεται ότι έγιναν οι πρώτες αστρονομικές παρατηρήσεις στην αρχαιότητα, και όπου επίσης έχουν καταγραφεί πολλές αξιόλογες πράξεις μεγάλων ανδρών, θα αρχίσουμε την ιστορία μας με τα γεγονότα που αφορούν στην Αίγυπτο.
01.10.1 Φασὶ τοίνυν Αἰγύπτιοι κατὰ τὴν ἐξ ἀρχῆς τῶν ὅλων γένεσιν πρώτους ἀνθρώπους γενέσθαι κατὰ τὴν Αἴγυπτον διά τε τὴν εὐκρασίαν τῆς χώρας καὶ διὰ τὴν φύσιν τοῦ Νείλου. τοῦτον γὰρ πολύγονον ὄντα καὶ τὰς τροφὰς αὐτοφυεῖς παρεχόμενον ῥᾳδίως ἐκτρέφειν τὰ ζωογονηθέντα· τήν τε γὰρ τοῦ καλάμου ῥίζαν καὶ τὸν λωτόν, ἔτι δὲ τὸν Αἰγύπτιον κύαμον καὶ τὸ καλούμενον κορσαῖον καὶ πολλὰ τοιαῦθ´ ἕτερα τροφὴν ἑτοίμην παρέχεσθαι τῷ γένει τῶν ἀνθρώπων. 2 τῆς δ´ ἐξ ἀρχῆς παρ´ αὐτοῖς ζωογονίας τεκμήριον πειρῶνται φέρειν τὸ καὶ νῦν ἔτι τὴν ἐν Θηβαΐδι χώραν κατά τινας καιροὺς τοσούτους καὶ τηλικούτους μῦς γεννᾶν ὥστε τοὺς ἰδόντας τὸ γινόμενον ἐκπλήττεσθαι· ἐνίους γὰρ αὐτῶν ἕως μὲν τοῦ στήθους καὶ τῶν ἐμπροσθίων ποδῶν διατετυπῶσθαι καὶ κίνησιν λαμβάνειν, τὸ δὲ λοιπὸν τοῦ σώματος ἔχειν ἀδιατύπωτον, μενούσης ἔτι κατὰ φύσιν τῆς βώλου. 3 ἐκ τούτου δ´ εἶναι φανερὸν ὅτι κατὰ τὴν ἐξ ἀρχῆς τοῦ κόσμου σύστασιν τῆς γῆς εὐκράτου καθεστώσης μάλιστ´ ἂν ἔσχε τὴν γένεσιν τῶν ἀνθρώπων ἡ κατ´ Αἴγυπτον χώρα· καὶ γὰρ νῦν, οὐδαμοῦ τῆς ἄλλης γῆς φυούσης οὐδὲν τῶν τοιούτων, ἐν μόνῃ ταύτῃ θεωρεῖσθαί τινα τῶν ἐμψύχων παραδόξως ζωογονούμενα. 4 καθόλου δὲ λέγουσιν, εἴτε κατὰ τὸν ἐπὶ Δευκαλίωνος γενόμενον κατακλυσμὸν ἐφθάρη τὰ πλεῖστα τῶν ζῴων, εἰκὸς μάλιστα διασεσῶσθαι τοὺς κατὰ τὴν Αἴγυπτον ὑπὸ τὴν μεσημβρίαν κατοικοῦντας, ὡς ἂν τῆς χώρας αὐτῶν οὔσης ἀνόμβρου κατὰ τὸ πλεῖστον, εἴτε, καθάπερ τινές φασι, παντελοῦς γενομένης τῶν ἐμψύχων φθορᾶς ἡ γῆ πάλιν ἐξ ἀρχῆς καινὰς ἤνεγκε τῶν ζῴων φύσεις, ὅμως καὶ κατὰ τοῦτον τὸν λόγον πρέπειν τὴν ἀρχηγὸν τῶν ἐμψύχων γένεσιν προσάπτειν ταύτῃ τῇ χώρᾳ. 5 τῆς γὰρ παρὰ τοῖς ἄλλοις ἐπομβρίας τῷ παρ' ἑαυτοῖς γινομένῳ καύματι μιγείσης εἰκὸς εὐκρατότατον γενέσθαι τὸν ἀέρα πρὸς τὴν ἐξ ἀρχῆς τῶν πάντων ζωογονίαν. 6 καὶ γὰρ ἐν τοῖς καθ´ ἡμᾶς ἔτι χρόνοις κατὰ τὴν ἐπίκλυστον Αἴγυπτον ἐν τοῖς ὀψίμοις τῶν ὑδάτων φανερῶς ὁρᾶσθαι γεννωμένας φύσεις ἐμψύχων· 7 ὅταν γὰρ τοῦ ποταμοῦ τὴν ἀναχώρησιν ποιουμένου τὴν πρώτην τῆς ἰλύος ὁ ἥλιος διαξηράνῃ, φασὶ συνίστασθαι ζῷα, τινὰ μὲν εἰς τέλος ἀπηρτισμένα, τινὰ δὲ ἡμιτελῆ καὶ πρὸς αὐτῇ συμφυῆ τῇ γῇ.
01.10.1 Οι Αιγύπτιοι λένε ότι όταν δημιουργήθηκε ο κόσμος, οι πρώτοι άνθρωποι γεννήθηκαν στην Αίγυπτο, τόσο γιατί το κλίμα στη χώρα αυτή είναι εύκρατο, όσο και λόγω της φύσης του Νείλου. Ο ποταμός αυτός, ο οποίος διατηρεί στη ζωή πολλά όντα και παρέχει εύκολη τροφή, συντηρεί με ευκολία όλα τα είδη ζωής που υπάρχουν γιατί η ρίζα του καλαμιού και ο λωτός, και τα Αιγυπτιακά κουκιά αλλά και ο λεγόμενος κορσαίος, και πολλά άλλα παρόμοια φυτά παρέχουν έτοιμη τροφή για τον άνθρωπο [26]. 2 Και σαν απόδειξη ότι τα πρώτα ζώα γεννήθηκαν στη χώρα τους, παρουσιάζουν το γεγονός ότι στη Θηβαΐδα, σε ορισμένες εποχές, γεννώνται τόσοι πολλοί ποντικοί και τόσο μεγάλοι, που όποιος τους βλέπει απορεί. Μερικοί από αυτούς μάλιστα είναι πλήρως σχηματισμένοι στο στήθος και στα μπροστινά πόδια, που μπορούν και κινούνται ενώ το υπόλοιπο σώμα τους δεν έχει ακόμα σχηματιστεί. Και το έδαφος διατηρεί πάντα το χαρακτήρα του. 3 Είναι λοιπόν φανερό ότι όταν δημιουργήθηκε ο κόσμος, η χώρα της Αιγύπτου ήταν η πλέον κατάλληλη για να συντηρήσει τον άνθρωπο, λόγω του εύκρατου κλίματος και του γόνιμου εδάφους της. Ακόμα και σήμερα σε κανένα άλλο σημείο της γης δεν παράγονται τέτοια πράγματα, και μόνο εκεί μπορεί κανείς να δει να ζωογονούνται πλάσματα με τόσο παράδοξο τρόπο. 4 Λένε, σε γενικές γραμμές, ότι ο κατακλυσμός που έγινε την εποχή του Δευκαλίωνα κατέστρεψε τα περισσότερα ζώα και είναι πιθανόν, οι μόνοι άνθρωποι που επέζησαν να είναι οι κάτοικοι της νότιας Αιγύπτου γιατί μόνο εκεί δεν είχε βρέξει. Ή, όπως λένε μερικοί, όλα τα ζώα στη γη καταστράφηκαν και μετά η γη έφερε στο φως νέα είδη ζώων. Αλλά και αυτή η θεωρία λέει ότι τα ζώα αυτά δημιουργήθηκαν στην Αίγυπτο 5 Γιατί όταν οι άφθονες βροχές, που έπεσαν και σε άλλες περιοχές, αναμείχθηκαν με τον μεγάλο καύσωνα που επικρατεί στην Αίγυπτο, εύκολα βλέπει κανείς ότι ο αέρας μπόρεσε να δώσει ζωή στη πρώτη γενιά όλων των ζώων. 6 Πράγματι, ακόμα και σήμερα, στη διάρκεια των πλημμυρών στην Αίγυπτο μπορεί κανείς να δει να δημιουργούνται νέα είδη ζώων, όπου συγκεντρώνονται νερά. 7 και όταν αρχίζει να υποχωρεί ο ποταμός και ο ήλιος ξηραίνει τις επιφάνειες της λάσπης, λένε ότι υπάρχουν ακόμα ζώα, μερικά σε πλήρη ανάπτυξη, άλλα ημιτελή, και όλα ενωμένα με το έδαφος
01.11.1 Τοὺς δ´ οὖν κατ´ Αἴγυπτον ἀνθρώπους τὸ παλαιὸν γενομένους, ἀναβλέψαντας εἰς τὸν κόσμον καὶ τὴν τῶν ὅλων φύσιν καταπλαγέντας τε καὶ θαυμάσαντας, ὑπολαβεῖν εἶναι δύο θεοὺς ἀιδίους τε καὶ πρώτους, τόν τε ἥλιον καὶ τὴν σελήνην, ὧν τὸν μὲν Ὄσιριν, τὴν δὲ Ἶσιν ὀνομάσαι, ἀπό τινος ἐτύμου τεθείσης ἑκατέρας τῆς προσηγορίας ταύτης. 2 μεθερμηνευομένων γὰρ τούτων εἰς τὸν Ἑλληνικὸν τῆς διαλέκτου τρόπον εἶναι τὸν μὲν Ὄσιριν πολυόφθαλμον, εἰκότως· πανταχῇ γὰρ ἐπιβάλλοντα τὰς ἀκτῖνας ὥσπερ ὀφθαλμοῖς πολλοῖς βλέπειν ἅπασαν γῆν καὶ θάλατταν. καὶ τὸν ποιητὴν δὲ λέγειν σύμφωνα τούτοις ἠέλιός θ´, ὃς πάντ´ ἐφορᾷ καὶ πάντ´ ἐπακούει. 3 τῶν δὲ παρ´ Ἕλλησι παλαιῶν μυθολόγων τινὲς τὸν Ὄσιριν Διόνυσον προσονομάζουσι καὶ Σείριον παρωνύμως· ὧν Εὔμολπος μὲν ἐν τοῖς Βακχικοῖς ἔπεσί φησιν ἀστροφαῆ Διόνυσον ἐν ἀκτίνεσσι πυρωπόν, Ὀρφεὺς δὲ τούνεκά μιν καλέουσι Φάνητά τε καὶ Διόνυσον. φασὶ δέ τινες καὶ τὸ ἔναμμα αὐτῷ τὸ τῆς νεβρίδος ἀπὸ τῆς τῶν ἄστρων ποικιλίας περιῆφθαι. τὴν δὲ Ἶσιν μεθερμηνευομένην εἶναι παλαιάν, τεθειμένης τῆς προσηγορίας ἀπὸ τῆς ἀιδίου καὶ παλαιᾶς γενέσεως. κέρατα δ´ αὐτῇ ἐπιτιθέασιν ἀπό τε τῆς ὄψεως ἣν ἔχουσα φαίνεται καθ´ ὃν ἂν χρόνον ὑπάρχῃ μηνοειδής, καὶ ἀπὸ τῆς καθιερωμένης αὐτῇ βοὸς παρ´ Αἰγυπτίοις. 5 τούτους δὲ τοὺς θεοὺς ὑφίστανται τὸν σύμπαντα κόσμον διοικεῖν τρέφοντάς τε καὶ αὔξοντας πάντα τριμερέσιν ὥραις ἀοράτῳ κινήσει τὴν περίοδον ἀπαρτιζούσαις, τῇ τε ἐαρινῇ καὶ θερινῇ καὶ χειμερινῇ· ταύτας δ´ ἐναντιωτάτην ἀλλήλαις τὴν φύσιν ἐχούσας ἀπαρτίζειν τὸν ἐνιαυτὸν ἀρίστῃ συμφωνίᾳ· φύσιν δὲ συμβάλλεσθαι πλείστην εἰς τὴν τῶν ἁπάντων ζωογονίαν τῶν θεῶν τούτων τὸν μὲν πυρώδους καὶ πνεύματος, τὴν δὲ ὑγροῦ καὶ ξηροῦ, κοινῇ δ´ ἀμφοτέρους ἀέρος· καὶ διὰ τούτων πάντα γεννᾶσθαι καὶ τρέφεσθαι. 6 διὸ καὶ τὸ μὲν ἅπαν σῶμα τῆς τῶν ὅλων φύσεως ἐξ ἡλίου καὶ σελήνης ἀπαρτίζεσθαι, τὰ δὲ τούτων μέρη πέντε τὰ προειρημένα, τό τε πνεῦμα καὶ τὸ πῦρ καὶ τὸ ξηρόν, ἔτι δὲ τὸ ὑγρὸν καὶ τὸ τελευταῖον τὸ ἀερῶδες, ὥσπερ ἐπ´ ἀνθρώπου κεφαλὴν καὶ χεῖρας καὶ πόδας καὶ τἄλλα μέρη καταριθμοῦμεν, τὸν αὐτὸν τρόπον τὸ σῶμα τοῦ κόσμου συγκεῖσθαι πᾶν ἐκ τῶν προειρημένων.
01.11.1 Λένε οι Αιγύπτιοι, ότι όταν παλιά δημιουργήθηκαν οι άνθρωποι, καθώς κοίταζαν τον ουράνιο θόλο, γεμάτοι δέος από τη φύση του κόσμου, κατάλαβαν ότι δυο θεοί ήταν αιώνιοι και πρώτοι, δηλαδή ο ήλιος και η σελήνη, και τους ονόμασαν αντίστοιχα Όσιρι και Ίσιδα. Η ετυμολογία των ονομάτων αυτών βασίζεται, και για τις δυο περιπτώσεις, σε κάποιες έννοιες. 2 Η μετάφραση δηλαδή των ονομάτων αυτών στα Ελληνικά είναι η εξής: Όσιρις σημαίνει πολυόφθαλμος [αυτός που έχει πολλά μάτια], και δικαίως, γιατί όταν ρίχνει τις αχτίνες του προς όλες τις κατευθύνσεις, παρακολουθεί, σαν να είχε πολλά μάτια, τη γη και τη θάλασσα. Και όπως λέει ο ποιητής:
3 Οι παλαιοί συγγραφείς της μυθολογίας αποδίδουν στον Όσιρι το όνομα Διόνυσος και σε παραφθορά Σείριος. Ένας από αυτούς, ο Εύμολπος, στους Βακχικούς Ύμνους του λέει:
Ο Διόνυσος που λάμπει σαν αστέρι
Με πυρωμένο βλέμμα σε
κάθε αχτίδα
Και ο Ορφέας να λέει:
Να γιατί ο κόσμος τον λέει
λαμπερό και Διόνυσο
5 Άλλοι πάλι λένε ότι ο Όσιρις φοράει στους ώμους του κάπα από δέρμα ελαφιού [28], σαν τ' αστέρια που λάμπουν στον ουρανό. Όσο για την Ίσιδα, σε μετάφραση η λέξη σημαίνει “παλαιά” και της δόθηκε γιατί γεννήθηκε αθάνατη και παμπάλαια. Και βάζουν κέρατα στο κεφάλι της, αφενός γιατί μοιάζει έτσι όταν είναι μισοφέγγαρο, αλλά και γιατί οι Αιγύπτιοι θεωρούν ιερό της ζώο το βόδι. 5 Λένε για τους δυο αυτούς θεούς ότι διαφεντεύουν όλο το σύμπαν, τρέφουν και μεγαλώνουν όλα τα όντα με το σύστημα των τριών εποχών που κάνουν τον κύκλο τους με αόρατη κίνηση, δηλαδή την άνοιξη, το καλοκαίρι και το χειμώνα. Και ενώ οι εποχές αυτές από τη φύση τους είναι ενάντιες, συμπληρώνουν αρμονικά τον κύκλο του χρόνου. Επίσης όλα τα φυσικά συστατικά που χρειάζονται τα ζώα για να ζήσουν, τα παρέχουν οι δυο αυτοί θεοί. Ο ήλιος δίνει τα πύρινα στοιχεία και το πνεύμα, η σελήνη τα υγρά και τα ξερά, και τα δυο μαζί τον αέρα, και μ' αυτά τρέφονται και μεγαλώνουν όλα τα όντα. 6 Και έτσι, από τον ήλο και τη σελήνη, γίνονται όλα τα φυσικά σώματα και όσο για τα πέντε μέρη στα οποία ανήκουν αυτά τα σώματα – το πνεύμα, η φωτιά, το ξερό, το υγρό, το στερεό και το αέριο – όπως ακριβώς στο ανθρώπινο σώμα βλέπουμε το κεφάλι, τα χέρια, τα πόδια και τα άλλα μέρη, έτσι και το σώμα του σύμπαντος αποτελείται από τα μέρη αυτά.
01.12.1 τούτων δ´ ἕκαστον θεὸν νομίσαι καὶ προσηγορίαν ἰδίαν ἑκάστῳ θεῖναι κατὰ τὸ οἰκεῖον τοὺς πρώτους διαλέκτῳ χρησαμένους διηρθρωμένῃ τῶν κατ´ Αἴγυπτον ἀνθρώπων. 2 τὸ μὲν οὖν πνεῦμα Δία προσαγορεῦσαι μεθερμηνευομένης τῆς λέξεως, ὃν αἴτιον ὄντα τοῦ ψυχικοῦ τοῖς ζῴοις ἐνόμισαν ὑπάρχειν πάντων οἱονεί τινα πατέρα. συμφωνεῖν δὲ τούτοις φασὶ καὶ τὸν ἐπιφανέστατον τῶν παρ´ Ἕλλησι ποιητῶν ἐπὶ τοῦ θεοῦ τούτου λέγοντα πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε. 3 τὸ δὲ πῦρ μεθερμηνευόμενον Ἥφαιστον ὀνομάσαι, νομίσαντας μέγαν εἶναι θεὸν καὶ πολλὰ συμβάλλεσθαι πᾶσιν εἰς γένεσίν τε καὶ τελείαν αὔξησιν. τὴν δὲ γῆν ὥσπερ ἀγγεῖόν τι τῶν φυομένων ὑπολαμβάνοντας μητέρα προσαγορεῦσαι· καὶ τοὺς Ἕλληνας δὲ ταύτην παραπλησίως Δήμητραν καλεῖν, βραχὺ μετατεθείσης διὰ τὸν χρόνον τῆς λέξεως· τὸ γὰρ παλαιὸν ὀνομάζεσθαι γῆν μητέρα, καθάπερ καὶ τὸν Ὀρφέα προσμαρτυρεῖν λέγοντα Γῆ μήτηρ πάντων, Δημήτηρ πλουτοδότειρα. 4 τὸ δ´ ὑγρὸν ὀνομάσαι λέγουσι τοὺς παλαιοὺς Ὠκεάνην, ὃ μεθερμηνευόμενον μὲν εἶναι τροφὴν μητέρα, παρ´ ἐνίοις δὲ τῶν Ἑλλήνων Ὠκεανὸν ὑπάρχειν ὑπειλῆφθαι, περὶ οὗ καὶ τὸν ποιητὴν λέγειν Ὠκεανόν τε θεῶν γένεσιν καὶ μητέρα Τηθύν. 5 οἱ γὰρ Αἰγύπτιοι νομίζουσιν Ὠκεανὸν εἶναι τὸν παρ´ αὐτοῖς ποταμὸν Νεῖλον, πρὸς ᾧ καὶ τὰς τῶν θεῶν γενέσεις ὑπάρξαι· τῆς γὰρ πάσης οἰκουμένης κατὰ μόνην τὴν Αἴγυπτον εἶναι πόλεις πολλὰς ὑπὸ τῶν ἀρχαίων θεῶν ἐκτισμένας, οἷον Διός, Ἡλίου, Ἑρμοῦ, Ἀπόλλωνος, Πανός, Εἰλειθυίας, ἄλλων πλειόνων. 6 τὸν δ´ ἀέρα προσαγορεῦσαί φασιν Ἀθηνᾶν μεθερμηνευομένης τῆς λέξεως, καὶ Διὸς θυγατέρα νομίσαι ταύτην, καὶ παρθένον ὑποστήσασθαι διά τε τὸ ἄφθορον εἶναι φύσει τὸν ἀέρα καὶ τὸν ἀκρότατον ἐπέχειν τόπον τοῦ σύμπαντος κόσμου· διόπερ ἐκ τῆς κορυφῆς τοῦ Διὸς μυθολογηθῆναι ταύτην γενέσθαι. ὠνομάσθαι δὲ αὐτὴν Τριτογένειαν ἀπὸ τοῦ τρὶς μεταβάλλειν αὐτῆς τὴν φύσιν κατ´ ἐνιαυτόν, ἔαρος καὶ θέρους καὶ χειμῶνος. λέγεσθαι δ´ αὐτὴν καὶ Γλαυκῶπιν, οὐχ ὥσπερ ἔνιοι τῶν Ἑλλήνων ὑπέλαβον, ἀπὸ τοῦ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἔχειν γλαυκούς· τοῦτο μὲν γὰρ εὔηθες ὑπάρχειν· ἀλλ´ ἀπὸ τοῦ τὸν ἀέρα τὴν πρόσοψιν ἔχειν ἔγγλαυκον. 7 φασὶ δὲ τοὺς πέντε θεοὺς τοὺς προειρημένους πᾶσαν τὴν οἰκουμένην ἐπιπορεύεσθαι, φανταζομένους τοῖς ἀνθρώποις ἐν ἱερῶν ζῴων μορφαῖς, ἔστι δ´ ὅτε εἰς ἀνθρώπων ἰδέας ἤ τινων ἄλλων μεταβάλλοντας· καὶ τοῦτο μὴ μυθῶδες ὑπάρχειν, ἀλλὰ δυνατόν, εἴπερ οὗτοι πρὸς ἀλήθειάν εἰσιν οἱ πάντα γεννῶντες. καὶ τὸν ποιητὴν δὲ εἰς Αἴγυπτον παραβαλόντα καὶ μετασχόντα παρὰ τῶν ἱερέων τῶν τοιούτων λόγων θεῖναί που κατὰ τὴν ποίησιν τὸ προειρημένον ὡς γινόμενον, καί τε θεοὶ ξείνοισιν ἐοικότες ἀλλοδαποῖσι παντοῖοι τελέθοντες ἐπιστρωφῶσι πόληας, ἀνθρώπων ὕβριν τε καὶ εὐνομίην ἐσορῶντες. 8 περὶ μὲν οὖν τῶν ἐν οὐρανῷ θεῶν καὶ γένεσιν ἀίδιον ἐσχηκότων τοσαῦτα λέγουσιν Αἰγύπτιοι.
01.12.1 Και θεωρούν κάθε ένα από αυτά τα μέρη θεό και οι πρώτοι Αιγύπτιοι που κατείχαν τη τέχνη του λόγου τους έδωσαν συγκεκριμένα, ταιριαστά ονόματα. 2 Και όταν μεταφράζουμε τα ονόματα βλέπουμε ότι το πνεύμα ονόμασαν Δία και επειδή αυτός ήταν η πηγή της ψυχής των ζώων, τον θεωρούσαν κατά κάποιον τρόπο πατέρα όλων των όντων. Λένε ακόμα ότι και ο επιφανέστερος ποιητής των Ελλήνων συμφωνεί μαζί τους και λέει για το θεό ότι είναι
3 Τη φωτιά ονόμασαν Ήφαιστο, σε μετάφραση, που τον θεωρούν μεγάλο θεό που συμβάλλει πολύ στη γέννηση και τη διατήρηση όλων των όντων. Είδαν τη γη σαν αγγείο που περιέχει όλα τα όντα που γεννιούνται και μεγαλώνουν και την ονόμασαν μητέρα. Και όπως οι Έλληνες την ονόμασαν Δήμητρα, αλλάζοντας με τα χρόνια τη λέξη, αφού παλαιότερα την ονόμαζαν Γη-Μητέρα, όπως καταμαρτυρεί και ο Ορφέας όταν λέει:
Γη, μητέρα όλων,
Δήμητρα μητέρα της αφθονίας
4 Και το υγρό στοιχείο ονόμασαν Ωκεάνη, όπως οι παλιοί, που ερμηνεύεται σαν “μητέρα-τροφοδότρια” που οι Έλληνες πήραν και ονόμασαν Ωκεανό, σχετικά με τον οποίον λέει ο ποιητής:
την μάνα Τηθύν,
5 Οι δε Αιγύπτιοι πιστεύουν ότι είναι ο δικός τους ποταμός Νείλος, στον οποίον γεννήθηκαν όλοι οι θεοί τους., γιατί, όπως λένε, η Αίγυπτος είναι η μόνη χώρα σε όλη την οικουμένη που υπάρχουν πολλές πόλεις ιδρυμένες από τους πρώτους θεούς, όπως ο Δίας, ο Ήλιος, ο Ερμής, ο Απόλλωνας, ο Πάνας, η Ειλειθία και πολλοί άλλοι 6 Λένε επίσης ότι ο αέρας, τον οποίον ονομάζουν Αθηνά, όπως μεταφράζεται η λέξη, είναι θυγατέρα του Δία, που την γέννησε παρθένα, γιατί είναι γεγονός ότι ο αέρας είναι από τη φύση του άφθαρτος και καταλαμβάνει το ανώτερο μέρος του σύμπαντος. Εξ ου και ο μύθος ότι γεννήθηκε [η Αθηνά] από την κεφαλή του Δία. Την ονόμασαν επίσης και Τριτογένεια γιατί η φύση της αλλάζει τρεις φορές στη διάρκεια του χρόνου, την άνοιξη, το καλοκαίρι και το χειμώνα. Τη λένε επίσης και Γλαυκόπιδα [γαλανομάτα], έχει γιατί τα μάτια της είναι γαλανά, όπως διατείνονται ορισμένοι Έλληνες, - μια αφελής εξήγηση – αλλά γιατί ο αέρας έχει γαλανή μορφή. 7 Λένε ότι οι πέντε αυτοί θεοί επισκέπτονται όλη την οικουμένη και αποκαλύπτονται στους ανθρώπους σε μορφή ιερών ζώων, και μάλιστα, κατά καιρούς, εμφανίζονται και σαν άνθρωποι, και αυτό δεν είναι μύθευμα, αλλά κάτι που μπορεί να συμβεί, γιατί αυτοί είναι οι θεοί που δίνουν ζωή σε όλα τα όντα. Επίσης, ο ποιητής που επισκέφτηκε την Αίγυπτο και γνώρισε αυτούς τους ιερούς μύθους, λέει κάπου στο έργο του ότι είναι πραγματικότητα αυτά που λένε:
Τὶ μοιάζοντας οἱ θεοὶ συχνὰ μ' ἀλλομερῖτες ξένους
μορφές αλλάζουν, και γυρνούν στις χώρες των απάνθρωπων [31],
μορφές αλλάζουν, και γυρνούν στις χώρες των απάνθρωπων [31],
8 Αυτά λοιπόν λένε για τους ουράνιους θεούς, που είναι γεννημένοι αιώνιοι.
01.13.1 Ἄλλους δ´ ἐκ τούτων ἐπιγείους γενέσθαι φασίν, ὑπάρξαντας μὲν θνητούς, διὰ δὲ σύνεσιν καὶ κοινὴν ἀνθρώπων εὐεργεσίαν τετευχότας τῆς ἀθανασίας, ὧν ἐνίους καὶ βασιλεῖς γεγονέναι κατὰ τὴν Αἴγυπτον. 2 μεθερμηνευομένων δ´ αὐτῶν τινὰς μὲν ὁμωνύμους ὑπάρχειν τοῖς οὐρανίοις, τινὰς δ´ ἰδίαν ἐσχηκέναι προσηγορίαν, Ἥλιόν τε καὶ Κρόνον καὶ Ῥέαν, ἔτι δὲ Δία τὸν ὑπό τινων Ἄμμωνα προσαγορευόμενον, πρὸς δὲ τούτοις Ἥραν καὶ Ἥφαιστον, ἔτι δ´ Ἑστίαν καὶ τελευταῖον Ἑρμῆν. καὶ πρῶτον μὲν Ἥλιον βασιλεῦσαι τῶν κατ´ Αἴγυπτον, ὁμώνυμον ὄντα τῷ κατ´ οὐρανὸν ἄστρῳ. 3 ἔνιοι δὲ τῶν ἱερέων φασὶ πρῶτον Ἥφαιστον βασιλεῦσαι, πυρὸς εὑρετὴν γενόμενον καὶ διὰ τὴν εὐχρηστίαν ταύτην τυχόντα τῆς ἡγεμονίας· γενομένου γὰρ ἐν τοῖς ὄρεσι κεραυνοβόλου δένδρου καὶ τῆς πλησίον ὕλης καομένης προσελθόντα τὸν Ἥφαιστον κατὰ τὴν χειμέριον ὥραν ἡσθῆναι διαφερόντως ἐπὶ τῇ θερμασίᾳ, λήγοντος δὲ τοῦ πυρὸς ἀεὶ τῆς ὕλης ἐπιβάλλειν, καὶ τούτῳ τῷ τρόπῳ διατηροῦντα τὸ πῦρ προκαλεῖσθαι τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους πρὸς τὴν ἐξ αὐτοῦ γινομένην εὐχρηστίαν. 4 μετὰ δὲ ταῦτα τὸν Κρόνον ἄρξαι, καὶ γήμαντα τὴν ἀδελφὴν Ῥέαν γεννῆσαι κατὰ μέν τινας τῶν μυθολόγων Ὄσιριν καὶ Ἶσιν, κατὰ δὲ τοὺς πλείστους Δία τε καὶ Ἥραν, οὓς δι´ ἀρετὴν βασιλεῦσαι τοῦ σύμπαντος κόσμου. ἐκ δὲ τούτων γενέσθαι πέντε θεούς, καθ´ ἑκάστην τῶν ἐπαγομένων παρ´ Αἰγυπτίοις πένθ´ ἡμερῶν ἑνὸς γεννηθέντος· ὀνόματα δὲ ὑπάρξαι τοῖς τεκνωθεῖσιν Ὄσιριν καὶ Ἶσιν, ἔτι δὲ Τυφῶνα καὶ Ἀπόλλωνα καὶ Ἀφροδίτην· 5 καὶ τὸν μὲν Ὄσιριν μεθερμηνευόμενον εἶναι Διόνυσον, τὴν δὲ Ἶσιν ἔγγιστά πως Δήμητραν. ταύτην δὲ γήμαντα τὸν Ὄσιριν καὶ τὴν βασιλείαν διαδεξάμενον πολλὰ πρᾶξαι πρὸς εὐεργεσίαν τοῦ κοινοῦ βίου.
01.13.1 Εκτός από τους θεούς αυτούς υπάρχουν και άλλοι, που είναι επίγειοι και κάποτε υπήρξαν θνητοί, αλλά επειδή ήταν συνετοί και ευεργέτησαν τους ανθρώπους, απέκτησαν αθανασία, μερικοί δε από αυτούς υπήρξαν κάποτε και βασιλιάδες της Αιγύπτου. 2 Τα ονόματά τους, μεταφρασμένα, είναι συνήθως συνώνυμα τε εκείνα των ουρανίων, ενώ μερικοί έχουν ξεχωριστά ονόματα, όπως ο Ήλιος και ο Κρόνος και η Ρέα, ακόμα και ο Δίας που ορισμένοι ονομάζουν Άμμωνα, και εκτός από αυτούς η Ήρα και ο Ήφαιστος καθώς και η Εστία και τέλος ο Ερμής. Ο Ήλιος ήταν ο πρώτος βασιλιάς στην Αίγυπτο, και το όνομά του είναι ίδιο με το ουράνιο άστρο. 3 Ορισμένοι ιερείς λένε πάντως ότι ο Ήφαιστος ήταν ο πρώτος βασιλιάς τους, αφού αυτός ήταν ο εφευρέτης της φωτιάς και απέκτησε την ηγεμονία λόγω της υπηρεσίας αυτής που προσέφερε στον άνθρωπο. Γιατί κάποτε, όταν ένα δέντρο στα βουνά κεραυνοβολήθηκε και έπιασε φωτιά όλο το δάσος, έτρεξε ο Ήφαιστος, γιατί ήταν χειμώνας και του άρεσε η θερμότητα, και καθώς έσβηνε η φωτιά την αναζωπύρωνε συνέχεια, και ενώ διατηρούσε έτσι τη φωτιά, καλούσε τους ανθρώπους να την εκμεταλλευτούν. 4 Μετά έγινε βασιλιάς ο Κρόνος και όταν παντρεύτηκε την αδελφή του τη Ρέα, γέννησε τον Όσιρι και την Ίσιδα, σύμφωνα με ορισμένους συγγραφείς της μυθολογίας. Οι περισσότεροι από αυτούς λένε όμως ότι ήταν ο Δίας και η Ήρα που λόγω των κατορθωμάτων τους έγιναν βασιλιάδες σε όλο το σύμπαν. Από αυτούς τους τελευταίους γεννήθηκαν πέντε θεοί, ένας κάθε μέρα για πέντε μέρες που είναι οι εμβόλιμες [επαγόμενες] [32] για τους Αιγυπτίους. Τα ονόματα των τέκνων αυτών είναι Όσιρις και Ίσις και επίσης Τυφών και Απόλλων και Αφροδίτη 5 Και το μεταφρασμένο όνομα του Όσιρι είναι Διόνυσος και η Ίσιδα μοιάζει περισσότερο με τη Δήμητρα παρά με κάποια άλλη θεά. Και όταν ο Όσιρις παντρεύτηκε την Ίσιδα και διαδέχθηκε τη βασιλεία έκανε πολλά καλά για τη κοινωνική ζωή των ανθρώπων
01.14.1 Πρῶτον μὲν γὰρ παῦσαι τῆς ἀλληλοφαγίας τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος, εὑρούσης μὲν Ἴσιδος τόν τε τοῦ πυροῦ καὶ τῆς κριθῆς καρπόν, φυόμενον μὲν ὡς ἔτυχε κατὰ τὴν χώραν μετὰ τῆς ἄλλης βοτάνης, ἀγνοούμενον δὲ ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, τοῦ δὲ Ὀσίριδος ἐπινοησαμένου καὶ τὴν τούτων κατεργασίαν τῶν καρπῶν, ἡδέως μεταθέσθαι πάντας τὴν τροφὴν διά τε τὴν ἡδονὴν τῆς φύσεως τῶν εὑρεθέντων καὶ διὰ τὸ φαίνεσθαι συμφέρον ὑπάρχειν ἀπέχεσθαι τῆς κατ´ ἀλλήλων ὠμότητος. 2 μαρτύριον δὲ φέρουσι τῆς εὑρέσεως τῶν εἰρημένων καρπῶν τὸ τηρούμενον παρ´ αὐτοῖς ἐξ ἀρχαίων νόμιμον· ἔτι γὰρ καὶ νῦν κατὰ τὸν θερισμὸν τοὺς πρώτους ἀμηθέντας στάχυς θέντας τοὺς ἀνθρώπους κόπτεσθαι πλησίον τοῦ δράγματος καὶ τὴν Ἶσιν ἀνακαλεῖσθαι, καὶ τοῦτο πράττειν τιμὴν ἀπονέμοντας τῇ θεῷ τῶν εὑρημένων κατὰ τὸν ἐξ ἀρχῆς τῆς εὑρέσεως καιρόν. 3 παρ´ ἐνίαις δὲ τῶν πόλεων καὶ τοῖς Ἰσείοις ἐν τῇ πομπῇ μετὰ τῶν ἄλλων φέρεσθαι καὶ πυθμένας πυρῶν καὶ κριθῶν, ἀπομνημόνευμα τῶν ἐξ ἀρχῆς τῇ θεῷ φιλοτέχνως εὑρεθέντων. θεῖναι δέ φασι καὶ νόμους τὴν Ἶσιν, καθ´ οὓς ἀλλήλοις διδόναι τοὺς ἀνθρώπους τὸ δίκαιον καὶ τῆς ἀθέσμου βίας καὶ ὕβρεως παύσασθαι διὰ τὸν ἀπὸ τῆς τιμωρίας φόβον· 4 διὸ καὶ τοὺς παλαιοὺς Ἕλληνας τὴν Δήμητραν θεσμοφόρον ὀνομάζειν, ὡς τῶν νόμων πρῶτον ὑπὸ ταύτης τεθειμένων.
01.14.1 Ο Όσιρις ήταν ο πρώτος, όπως λένε, που έκανε τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τον κανιβαλισμό, γιατί όταν η Ίσιδα ανακάλυψε το σιτάρι και το κριθάρι, τα οποία φύονταν άγρια στη χώρα και ήταν άγνωστα στον άνθρωπο και ο Όσιρις επινόησε την καλλιέργεια των καρπών τους, όλοι οι άνθρωποι ευχαρίστως άλλαξαν την τροφή τους, τόσο για τη νοστιμιά των νέων αυτών καρπών όσο και γιατί είχαν κοινό συμφέρον να σταματήσουν να σφάζει ο ένας τον άλλον. 2 Και σαν απόδειξη για την ανακάλυψη των παραπάνω καρπών φέρνουν το παρακάτω αρχαίο έθιμο, το οποίο ακόμα και σήμερα τηρούν: Κατά το θερισμό, οι άνθρωποι αφιερώνουν τα πρώτα στάχυα που κόβουν, στέκονται δίπλα στα δεμάτια, χτυπιούνται και φωνάζουν την Ίσιδα και με τον τρόπο αυτό απονέμουν τιμές στη θεά για τους καρπούς που είχε αυτή ανακαλύψει, όταν ξεκίνησε η καλλιέργειά τους. 3 Επίσης σε μερικές πόλεις και στη διάρκεια των εορτών για την Ίσιδα, ανάμεσα στα άλλα πράγματα που μεταφέρουν στις πομπές είναι και δεμάτια σταριού και κριθαριού, για να θυμίζουν τη χρήσιμη ανακάλυψη της Ίσιδας. Η ίδια θεά θέσπισε επίσης νόμους, όπως λένε, σύμφωνα με τους οποίους οι άνθρωποι απονέμουν μεταξύ τους δικαιοσύνη και από το φόβο της τιμωρίας αποφεύγουν την παράνομη βία και τις ύβρεις. 4 Γιαυτό και οι παλαιοί Έλληνες έδωσαν στη Δήμητρα το όνομα Θεσμοφόρος [33], αναγνωρίζοντας έτσι ότι από αυτή πήραν τους πρώτους νόμους τους
01.15.1 Κτίσαι δέ φασι τοὺς περὶ τὸν Ὄσιριν πόλιν ἐν τῇ Θηβαΐδι τῇ κατ´ Αἴγυπτον ἑκατόμπυλον, ἣν ἐκείνους μὲν ἐπώνυμον ποιῆσαι τῆς μητρός, τοὺς δὲ μεταγενεστέρους αὐτὴν ὀνομάζειν Διὸς πόλιν, ἐνίους δὲ Θήβας. 2 ἀμφισβητεῖται δ´ ἡ κτίσις τῆς πόλεως ταύτης οὐ μόνον παρὰ τοῖς συγγραφεῦσιν, ἀλλὰ καὶ παρ´ αὐτοῖς τοῖς κατ´ Αἴγυπτον ἱερεῦσι· πολλοὶ γὰρ ἱστοροῦσιν οὐχ ὑπὸ τῶν περὶ τὸν Ὄσιριν κτισθῆναι τὰς Θήβας, ἀλλὰ πολλοῖς ὕστερον ἔτεσιν ὑπό τινος βασιλέως, περὶ οὗ τὰ κατὰ μέρος ἐν τοῖς οἰκείοις χρόνοις ἀναγράψομεν. 3 ἱδρύσασθαι δὲ καὶ ἱερὸν τῶν γονέων Διός τε καὶ Ἥρας ἀξιόλογον τῷ τε μεγέθει καὶ τῇ λοιπῇ πολυτελείᾳ, καὶ ναοὺς χρυσοῦς δύο Διός, τὸν μὲν μείζονα τοῦ οὐρανίου, τὸν δὲ ἐλάττονα τοῦ βεβασιλευκότος καὶ πατρὸς αὐτῶν, ὅν τινες Ἄμμωνα καλοῦσι. 4 κατασκευάσαι δὲ καὶ τῶν ἄλλων θεῶν τῶν προειρημένων ναοὺς χρυσοῦς, ὧν ἑκάστῳ τιμὰς ἀπονεῖμαι καὶ καταστῆσαι τοὺς ἐπιμελομένους ἱερεῖς. προτιμᾶσθαι δὲ παρὰ τῷ Ὀσίριδι καὶ τῇ Ἴσιδι τοὺς τὰς τέχνας ἀνευρίσκοντας ἢ μεθοδεύοντάς τι τῶν χρησίμων· 5 διόπερ ἐν τῇ Θηβαΐδι χαλκουργείων εὑρεθέντων καὶ χρυσείων ὅπλα τε κατασκευάσασθαι, δι´ ὧν τὰ θηρία κτείνοντας καὶ τὴν γῆν ἐργαζομένους φιλοτίμως ἐξημερῶσαι τὴν χώραν, ἀγάλματά τε καὶ χρυσοῦς ναοὺς κατασκευάσασθαι τῶν θεῶν διαπρεπεῖς. 6 γενέσθαι δὲ καὶ φιλογέωργον τὸν Ὄσιριν, καὶ τραφῆναι μὲν τῆς εὐδαίμονος Ἀραβίας ἐν Νύσῃ πλησίον Αἰγύπτου Διὸς ὄντα παῖδα, καὶ τὴν προσηγορίαν ἔχειν παρὰ τοῖς Ἕλλησιν ἀπό τε τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ τόπου Διόνυσον ὀνομασθέντα. 7 μεμνῆσθαι δὲ τῆς Νύσης καὶ τὸν ποιητὴν ἐν τοῖς ὕμνοις, ὅτι περὶ τὴν Αἴγυπτον γέγονεν, ἐν οἷς λέγει : ἔστι δέ τις Νύση, ὕπατον ὄρος ἀνθέον ὕλῃ, τηλοῦ Φοινίκης, σχεδὸν Αἰγύπτοιο ῥοάων. 8 εὑρετὴν δ´ αὐτὸν γενέσθαι φασὶ τῆς ἀμπέλου περὶ τὴν Νῦσαν, καὶ τὴν κατεργασίαν τοῦ ταύτης καρποῦ προσεπινοήσαντα πρῶτον οἴνῳ χρήσασθαι, καὶ διδάξαι τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους τήν τε φυτείαν τῆς ἀμπέλου καὶ τὴν χρῆσιν τοῦ οἴνου καὶ τὴν συγκομιδὴν αὐτοῦ καὶ τήρησιν. 9 Τιμᾶσθαι δ´ ὑπ´ αὐτοῦ μάλιστα πάντων τὸν Ἑρμῆν, διαφόρῳ φύσει κεχορηγημένον πρὸς ἐπίνοιαν τῶν δυναμένων ὠφελῆσαι τὸν κοινὸν βίον.
01.15.1 Λένε επίσης ότι ο Όσιρις ίδρυσε την Αιγυπτιακή Θηβαΐδα, μια πόλη με εκατό πύλες, που οι άνθρωποι τότε ονόμασαν έτσι προς τιμή της μητέρας του και οι μεταγενέστεροι ονόμασαν Διόσπολη [πόλη του Δία] και άλλοι ονομάζουν Θήβες. 2 Αμφισβητείται όμως το πότε ιδρύθηκε η πόλη, όχι μόνο ανάμεσα στους ιστορικούς συγγραφείς, αλλά και ανάμεσα στους Αιγύπτιους ιερείς, γιατί πολλοί γράφουν ότι δεν την ίδρυσε ο Όσιρις, αλλά πολλά χρόνια μετά από κάποιο βασιλιά για τον οποίο θα μιλήσουμε αργότερα, όταν αναφερθούμε στην εν λόγω περίοδο [34]. 3 Προσθέτουν ότι ο Όσιρις επίσης έχτισε ιερό προς τιμή των γονιών του, του Δία και της Ήρας, ονομαστό για το μέγεθος και την όλη του πολυτέλεια, καθώς και δυο ναούς από χρυσό στο Δία, τον μεγαλύτερο σαν ουράνιο θεό και τον μικρότερο σαν βασιλιά των Αιγυπτίων, που μερικοί ονομάζουν Άμμωνα. 4 Κατασκεύασε επίσης ναούς από χρυσάφι και για τους άλλους θεούς που αναφέραμε παραπάνω, αποδίδοντας τιμές σε καθένα τους και διορίζοντας υπεύθυνους ιερείς τους. Πρόσθετες τιμές απονέμονταν επίσης στο παλάτι του Όσιρι και της Ίσιδας σε όποιους είχαν ανακαλύψει νέες τέχνες και χρήσιμες μεθόδους. 5 Στη συνέχεια, όταν είχαν ανακαλύψει στη Θηβαΐδα ορυχεία χαλκού και χρυσού, κατασκεύασαν όπλα με τα οποία εξόντωσαν τα άγρια θηρία και με σκληρή δουλειά καλλιέργησαν τη γη της χώρας και έφτιαξαν αγάλματα των θεών και υπέροχους ναούς από χρυσάφι για τους θεούς. 6 Λένε επίσης ότι ο Όσιρις αγαπούσε τη γεωργία γιατί μεγάλωσε στη Νύσα, μια πόλη της Ευδαίμονος Αραβίας, κοντά στην Αίγυπτο, γιος του Δία. Και το όνομά που του έχουν δώσει οι Έλληνες προέρχεται τόσο από τον πατέρα του όσο και από την πόλη καταγωγής του. 7 Τη Νύσα μνημονεύει και ο ποιητής στους ύμνους του [35] και λέει ότι είναι κοντά στην Αίγυπτο:
Υπάρχει ένα ψηλό βουνό.
Με πυκνά δάση, πέρα στη Φοινίκη,
Κοντά στα ποτάμια της Αιγύπτου
8 Λένε επίσης ότι την άμπελο ανακάλυψε [ο Διόνυσος] κοντά στη Νύσα και ότι, αφού βρήκε τον τρόπο να επεξεργάζεται τον καρπό της, ήταν ο πρώτος που δοκίμασε το κρασί και δίδαξε τους άλλους ανθρώπους την καλλιέργεια της αμπέλου και τη χρήση του κρασιού και συγκομιδή και τη φύλαξή του. 9 Τιμούσε εξαιρετικά τον Ερμή που είχε εξαιρετική ικανότητα να επινοεί πράγματα που καλυτερεύουν τη ζωή των ανθρώπων
01.16.1 Ὑπὸ γὰρ τούτου πρῶτον μὲν τήν τε κοινὴν διάλεκτον διαρθρωθῆναι καὶ πολλὰ τῶν ἀνωνύμων τυχεῖν προσηγορίας, τήν τε εὕρεσιν τῶν γραμμάτων γενέσθαι καὶ τὰ περὶ τὰς τῶν θεῶν τιμὰς καὶ θυσίας διαταχθῆναι· περί τε τῆς τῶν ἄστρων τάξεως καὶ περὶ τῆς τῶν φθόγγων ἁρμονίας καὶ φύσεως τοῦτον πρῶτον γενέσθαι παρατηρητήν, καὶ παλαίστρας εὑρετὴν ὑπάρξαι, καὶ τῆς εὐρυθμίας καὶ τῆς περὶ τὸ σῶμα πρεπούσης πλάσεως ἐπιμεληθῆναι. λύραν τε νευρίνην ποιῆσαι τρίχορδον, μιμησάμενον τὰς κατ´ ἐνιαυτὸν ὥρας· τρεῖς γὰρ αὐτὸν ὑποστήσασθαι φθόγγους, ὀξὺν καὶ βαρὺν καὶ μέσον, ὀξὺν μὲν ἀπὸ τοῦ θέρους, βαρὺν δὲ ἀπὸ τοῦ χειμῶνος, μέσον δὲ ἀπὸ τοῦ ἔαρος. 2 καὶ τοὺς Ἕλληνας διδάξαι τοῦτον τὰ περὶ τὴν ἑρμηνείαν, ὑπὲρ ὧν Ἑρμῆν αὐτὸν ὠνομάσθαι. καθόλου δὲ τοὺς περὶ τὸν Ὄσιριν τοῦτον ἔχοντας ἱερογραμματέα ἅπαντ´ αὐτῷ προσανακοινοῦσθαι καὶ μάλιστα χρῆσθαι τῇ τούτου συμβουλίᾳ. καὶ τῆς ἐλαίας δὲ τὸ φυτὸν αὐτὸν εὑρεῖν, ἀλλ´ οὐκ Ἀθηνᾶν, ὥσπερ Ἕλληνές φασι.
01.16.1 Λένε λοιπόν ότι ο Ερμής επινόησε την πρώτη γλώσσα των ανθρώπων και έτσι απέκτησαν όνομα πολλά πράγματα που μέχρι τότε δεν είχαν. Και ότι ανακάλυψε το αλφάβητο και καθόρισε τις πρέπουσες τιμές και τις θυσίες για τους θεούς. Πρώτος αυτός παρατήρησε την κανονική κίνηση των αστέρων και την αρμονία των μουσικών φθόγγων και τη φύση τους, ίδρυσε σχολή παλαιστών και σκέφτηκε τη ρυθμική κίνηση του ανθρώπινου σώματος και τη φροντίδα για την κανονική του ανάπτυξή. Κατασκεύασε τη λύρα και την έκανε τρίχορδη, σύμφωνα με τις εποχές του κόσμου. Γιατί οι τρεις χορδές αντιστοιχούν στους τρεις φθόγγους, τον βαθύ, τον μέσο και τον οξύ, ο οξύς για το καλοκαίρι, ο βαθύς για το χειμώνα και ο μέσος για την άνοιξη. 2 Δίδαξε επίσης τους Έλληνες να εκφράζονται και να ερμηνεύουν τις σκέψεις τους, γι' αυτό και ονομάστηκε Ερμής. Δηλαδή, όταν ο Όσιρις τον έκανε ιερό γραμματέα του, επικοινωνούσε μαζί του συνέχεια και τον έκανε τον πιο στενό του σύμβουλο. Λένε επίσης ότι αυτός ανακάλυψε το δέντρο της ελιάς, και όχι η Αθηνά, όπως λένε οι Έλληνες.
01.17.1 Τὸν δὲ Ὄσιριν λέγουσιν, ὥσπερ εὐεργετικὸν ὄντα καὶ φιλόδοξον, στρατόπεδον μέγα συστήσασθαι, διανοούμενον ἐπελθεῖν ἅπασαν τὴν οἰκουμένην καὶ διδάξαι τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων τήν τε τῆς ἀμπέλου φυτείαν καὶ τὸν σπόρον τοῦ τε πυρίνου καὶ κριθίνου καρποῦ· 2 ὑπολαμβάνειν γὰρ αὐτὸν ὅτι παύσας τῆς ἀγριότητος τοὺς ἀνθρώπους καὶ διαίτης ἡμέρου μεταλαβεῖν ποιήσας τιμῶν ἀθανάτων τεύξεται διὰ τὸ μέγεθος τῆς εὐεργεσίας. ὅπερ δὴ καὶ γενέσθαι· οὐ μόνον γὰρ τοὺς κατ´ ἐκείνους τοὺς χρόνους τυχόντας τῆς δωρεᾶς ταύτης, ἀλλὰ καὶ πάντας τοὺς μετὰ ταῦτα ἐπιγενομένους διὰ τὴν ἐν ταῖς εὑρεθείσαις τροφαῖς χάριτα τοὺς εἰσηγησαμένους ὡς ἐπιφανεστάτους θεοὺς τετιμηκέναι. 3 τὸν δ´ οὖν Ὄσιρίν φασι τὰ κατὰ τὴν Αἴγυπτον καταστήσαντα καὶ τὴν τῶν ὅλων ἡγεμονίαν Ἴσιδι τῇ γυναικὶ παραδόντα, ταύτῃ μὲν παρακαταστῆσαι σύμβουλον τὸν Ἑρμῆν διὰ τὸ φρονήσει τοῦτον διαφέρειν τῶν ἄλλων φίλων, καὶ στρατηγὸν μὲν ἀπολιπεῖν ἁπάσης τῆς ὑφ´ αὑτὸν χώρας Ἡρακλέα γένει τε προσήκοντα καὶ θαυμαζόμενον ἐπ´ ἀνδρείᾳ τε καὶ σώματος ῥώμῃ, ἐπιμελητὰς δὲ τάξαι τῶν μὲν πρὸς Φοινίκην κεκλιμένων μερῶν καὶ τῶν ἐπὶ θαλάττῃ τόπων Βούσιριν, τῶν δὲ κατὰ τὴν Αἰθιοπίαν καὶ Λιβύην Ἀνταῖον, αὐτὸν δ´ ἐκ τῆς Αἰγύπτου μετὰ τῆς δυνάμεως ἀναζεῦξαι πρὸς τὴν στρατείαν, ἔχοντα μεθ´ αὑτοῦ καὶ τὸν ἀδελφόν, ὃν οἱ Ἕλληνες Ἀπόλλωνα καλοῦσιν. 4 εὑρετὴν δὲ καὶ τοῦτόν φασι γενέσθαι τοῦ φυτοῦ τῆς δάφνης, ἣν καὶ περιτιθέασι τούτῳ τῷ θεῷ μάλιστα πάντες ἄνθρωποι. τοῦ δὲ κιττοῦ τὴν εὕρεσιν ἀνατιθέασιν Ὀσίριδι, καὶ καθιεροῦσιν αὐτὸν τούτῳ τῷ θεῷ, καθάπερ καὶ οἱ Ἕλληνες Διονύσῳ. 5 καὶ κατὰ τὴν Αἰγυπτίων μὲν διάλεκτον ὀνομάζεσθαί φασι τὸν κιττὸν φυτὸν Ὀσίριδος, προκεκρίσθαι δὲ τῆς ἀμπέλου τοῦτον πρὸς τὴν ἀφιέρωσιν διὰ τὸ τὴν μὲν φυλλοῤῥοεῖν, τὸν δὲ πάντα τὸν χρόνον ἀειθαλῆ διαμένειν· ὅπερ τοὺς παλαιοὺς καὶ ἐφ´ ἑτέρων φυτῶν ἀεὶ θαλλόντων πεποιηκέναι, τῇ μὲν Ἀφροδίτῃ τὴν μυρσίνην, τῷ δ´ Ἀπόλλωνι τὴν δάφνην προσάψαντας.
01.17.1 Λένε για τον Όσιρι ότι ήταν μεγάλος ευεργέτης των ανθρώπων, ήταν φιλόδοξος και είχε συγκεντρώσει μεγάλο στρατό γιατί ήθελε να επισκεφθεί όλη την οικουμένη και να διδάξει τους ανθρώπους πώς να καλλιεργούν την άμπελο και σπέρνουν το σιτάρι και το κριθάρι.2 Γιατί υπέθεσε ότι αν κατάφερνε να κάνει τους ανθρώπους να αποβάλλουν την αγριότητά τους και να εξημερωθούν, θα απολάμβανε αιώνιες τιμές λόγω της ευεργεσίας του. Και πράγματι έγινε αυτό, αφού τον τίμησαν και τον αναγόρευσαν σε θεό από τους πιο επιφανείς, όχι μόνο οι άνθρωποι του καιρού του, αλλά και όλες οι μετέπειτα γενιές, λόγω της ευχαρίστησης που έπαιρναν από τις τροφές που είχε ανακαλύψει. 3 Όταν λοιπόν ο Όσιρις είχε τακτοποιήσει τα πράγματα στην Αίγυπτο, παρέδωσε την εξουσία στη σύζυγό του την Ίσιδα, και λένε επίσης ότι έβαλε δίπλα της τον Ερμή σαν σύμβουλο, γιατί η φρόνησή του τον είχε κάνει το καλύτερο φίλο του βασιλιά, και έκανε στρατηγό όλης της χώρας τον Ηρακλή που ήταν συγγενής του και θαυμαστός για την ανδρεία του και τη σωματική του δύναμη, ενώ για κυβερνήτες διόρισε τον Βούσιρι στις περιοχές της Αιγύπτου που βρίσκονται κοντά στη Φοινίκη και είναι παραθαλάσσιες, και τον Ανταίο στις περιοχές που συνορεύουν με την Αιθιοπία και τη Λιβύη. Και τότε ο ίδιος έφυγε με το στρατό του από την Αίγυπτο παίρνοντας μαζί του στις εκστρατείες του τον αδελφό του που οι Έλληνες ονομάζουν Απόλλωνα. 4 Λένε λοιπόν ότι ο Απόλλωνας ήταν που ανακάλυψε το φυτό της δάφνης και γιαυτό όλοι οι άνθρωποι τοποθετούν στο κεφάλι του θεού αυτού δάφνινο στεφάνι. Λένε επίσης οι Αιγύπτιοι ότι ο Όσιρις ανακάλυψε τη τσουκνίδα η οποία είναι το ιερό φυτό του θεού αυτού, όπως κάνουν οι Έλληνες με το Διόνυσο. 5 Λένε ότι στην γλώσσα των Αιγυπτίων η τσουκνίδα ονομάζεται “το φυτό του Όσιρι” και το προτιμούν από τον άμπελο για αφιερώσεις, γιατί ενώ η τελευταία φυλλορροεί, η πρώτη παραμένει πάντα πράσινη. Οι παλαιοί έκαναν το ίδιο με όλα τα αειθαλή φυτά, όπως για παράδειγμα αφιέρωναν τη μυρτιά στην Αφροδίτη και τη δάφνη στον Απόλλωνα.
01.18,1 Τῷ δ´ οὖν Ὀσίριδι συνεστρατεῦσθαι δύο λέγουσιν υἱοὺς Ἄνουβίν τε καὶ Μακεδόνα, διαφέροντας ἀνδρείᾳ. ἀμφοτέρους δὲ χρήσασθαι τοῖς ἐπισημοτάτοις ὅπλοις ἀπό τινων ζῴων οὐκ ἀνοικείων τῇ περὶ αὐτοὺς εὐτολμίᾳ· τὸν μὲν γὰρ Ἄνουβιν περιθέσθαι κυνῆν, τὸν δὲ Μακεδόνα λύκου προτομήν· ἀφ´ ἧς αἰτίας καὶ τὰ ζῷα ταῦτα τιμηθῆναι παρὰ τοῖς Αἰγυπτίοις. 2 παραλαβεῖν δ´ ἐπὶ τὴν στρατείαν καὶ τὸν Πᾶνα, διαφερόντως ὑπὸ τῶν Αἰγυπτίων τιμώμενον· τούτῳ γὰρ τοὺς ἐγχωρίους οὐ μόνον ἀγάλματα πεποιηκέναι κατὰ πᾶν ἱερόν, ἀλλὰ καὶ πόλιν ἐπώνυμον κατὰ τὴν Θηβαΐδα, καλουμένην μὲν ὑπὸ τῶν ἐγχωρίων Χεμμώ, μεθερμηνευομένην δὲ Πανὸς πόλιν. συνέπεσθαι δὲ καὶ τῆς γεωργίας ἐμπειρίαν ἔχοντας, τῆς μὲν περὶ τὴν ἄμπελον φυτείας Μάρωνα, τοῦ δὲ κατὰ τὸν σῖτον σπόρου καὶ τῆς ὅλης συγκομιδῆς Τριπτόλεμον. 3 πάντων δ´ εὐτρεπῶν γενομένων τὸν Ὄσιριν, εὐξάμενον τοῖς θεοῖς θρέψειν τὴν κόμην μέχρι ἂν εἰς Αἴγυπτον ἀνακάμψῃ, τὴν πορείαν ποιεῖσθαι δι´ Αἰθιοπίας· δι´ ἣν αἰτίαν μέχρι τῶν νεωτέρων χρόνων ἐνισχῦσαι τὸ περὶ τῆς κόμης νόμιμον παρ´ Αἰγυπτίοις, καὶ τοὺς ποιουμένους τὰς ἀποδημίας μέχρι τῆς εἰς οἶκον ἀνακομιδῆς κομοτροφεῖν. 4 ὄντι δ´ αὐτῷ περὶ τὴν Αἰθιοπίαν ἀχθῆναι λέγουσι πρὸς αὐτὸν τὸ τῶν Σατύρων γένος, οὕς φασιν ἐπὶ τῆς ὀσφύος ἔχειν κόμας. εἶναι γὰρ τὸν Ὄσιριν φιλογέλωτά τε καὶ χαίροντα μουσικῇ καὶ χοροῖς· διὸ καὶ περιάγεσθαι πλῆθος μουσουργῶν, ἐν οἷς παρθένους ἐννέα δυναμένας ᾄδειν καὶ κατὰ τὰ ἄλλα πεπαιδευμένας, τὰς παρὰ τοῖς Ἕλλησιν ὀνομαζομένας Μούσας· τούτων δ´ ἡγεῖσθαι τὸν Ἀπόλλωνα λέγουσιν, ἀφ´ οὗ καὶ Μουσηγέτην αὐτὸν ὠνομάσθαι. 5 τούς τε Σατύρους πρὸς ὄρχησιν καὶ μελῳδίαν καὶ πᾶσαν ἄνεσιν καὶ παιδιὰν ὄντας εὐθέτους παραληφθῆναι πρὸς τὴν στρατείαν· οὐ γὰρ πολεμικὸν εἶναι τὸν Ὄσιριν οὐδὲ παρατάξεις συνίστασθαι καὶ κινδύνους, ἅτε παντὸς ἔθνους ὡς θεὸν ἀποδεχομένου διὰ τὰς εὐεργεσίας. 6 κατὰ δὲ τὴν Αἰθιοπίαν διδάξαντα τοὺς ἀνθρώπους τὰ περὶ τὴν γεωργίαν καὶ πόλεις ἀξιολόγους κτίσαντα καταλιπεῖν τοὺς ἐπιμελησομένους τῆς χώρας καὶ φόρους πραξομένους.
01.18.1 Λένε λοιπόν ότι ο Όσιρις συνοδευόταν στην εκστρατεία του από τους αδελφούς του Άνουβι και Μακεδόνα, ονομαστούς για την ανδρεία τους. Και οι δυο έφεραν πολύ αποτελεσματικό οπλισμό που είχαν πάρει από κάποια θηρία που το θάρρος τους ήταν εφάμιλλο των ανθρώπων. Ο Άνουβις φόραγε τομάρι σκύλου και ο Μακεδόνας το κεφάλι λύκου. Γιαυτό το λόγο οι Αιγύπτιοι πιστεύουν ότι όλα τα ζώα είναι ιερά. 2 Στην εκστρατεία του αυτή πήρε επίσης μαζί του τον Πάνα, τον οποίον οι Αιγύπτιοι τιμούν ιδιαίτερα, αφού όχι μόνο έχουν αναγείρει πολλά αγάλματα προς τιμή του σε κάθε ιερό, αλλά έχουν δώσει το όνομά του και σε μια πόλη, τη Θηβαΐδα, που οι ντόπιοι ονομάζουν Χεμμώ που σημαίνει πόλη του Πάνα [36]. Στην εκστρατεία συμμετείχαν άνθρωποι με πείρα στην καλλιέργεια της αμπέλου, όπως ο Μάρωνας και ο Τριπτόλεμος στη σπορά του σίτου και σε κάθε βήμα της συγκομιδής του. 3 Και όταν είχε τελειώσει τις προετοιμασίες του, ο Όσιρις, αφού ορκίστηκε στους θεούς ότι θα άφηνε ακούρευτα τα μαλλιά του μέχρι να επιστρέψει στην Αίγυπτο, ξεκίνησε για την Αιθιοπία. Γιαυτό το λόγο οι Αιγύπτιοι τηρούσαν μέχρι πρόσφατα το έθιμο με τα μαλλιά και όσοι ταξίδευαν στο εξωτερικό δεν κουρεύουν τα μαλλιά τους μέχρι να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. 4 Ενώ βρισκόταν στην Αιθιοπία, λένε στη συνέχεια, ήρθαν κοντά του οι Σάτυροι, που υποτίθεται ότι έχουν μαλλιά στην πλάτη, Ο Όσιρις είχε χιούμορ, αγαπούσε τη μουσική και το χορό, και γιαυτό είχε μαζί του πλήθος μουσικών, ανάμεσά τους και εννέα παρθένους που τραγουδούσαν και ήταν καλλιτέχνιδες, αυτές που οι Έλληνες ονομάζουν Μούσες. Λένε ότι είχαν αρχηγό τους τον Απόλλωνα, ο οποίος από αυτό ονομάστηκε και Μουσιγέτης. 5 Όσο για τους Σάτυρους, είχαν συμπεριληφθεί στην εκστρατεία γιατί χόρευαν και τραγουδούσαν καλά διασκέδαζαν τους άλλους με όλες τις τέχνες. Γιατί ο Όσιρις δεν ήταν φιλοπόλεμος, ούτε χρειάστηκε να παρατάξει το στρατό του σε οργανωμένη μάχη, αφού όλοι τον θεωρούσαν θεό όταν δέχονταν τις ευεργεσίες του. 6 Στην Αιθιοπία δίδαξε στους ανθρώπους τη γεωργία και ίδρυσε σημαντικές πόλεις και άφησε πίσω του ανθρώπους να διοικούν τη χώρα και να μαζεύουν τους φόρους.
01.19.1 Τούτων δ´ ὄντων περὶ ταῦτα, τὸν Νεῖλόν φασι κατὰ τὴν τοῦ σειρίου ἄστρου ἐπιτολήν, ἐν ᾧ καιρῷ μάλιστα εἴωθε πληροῦσθαι, ῥαγέντα κατακλύσαι πολλὴν τῆς Αἰγύπτου, καὶ μάλιστα τοῦτο τὸ μέρος ἐπελθεῖν οὗ Προμηθεὺς εἶχε τὴν ἐπιμέλειαν· διαφθαρέντων δὲ σχεδὸν ἁπάντων τῶν κατὰ ταύτην τὴν χώραν τὸν Προμηθέα διὰ τὴν λύπην κινδυνεύειν ἐκλιπεῖν τὸν βίον ἑκουσίως. 2 διὰ δὲ τὴν ὀξύτητα καὶ τὴν βίαν τοῦ κατενεχθέντος ῥεύματος τὸν μὲν ποταμὸν Ἀετὸν ὀνομασθῆναι, τὸν δ´ Ἡρακλέα, μεγαλεπίβολον ὄντα καὶ τὴν ἀνδρείαν ἐζηλωκότα, τό τε γενόμενον ἔκρηγμα ταχέως ἐμφράξαι καὶ τὸν ποταμὸν ἐπὶ τὴν προϋπάρξασαν ῥύσιν ἀποστρέψαι. 3 διὸ καὶ τῶν παρ´ Ἕλλησι ποιητῶν τινας εἰς μῦθον ἀγαγεῖν τὸ πραχθέν, ὡς Ἡρακλέους τὸν ἀετὸν ἀνῃρηκότος τὸν τὸ τοῦ Προμηθέως ἧπαρ ἐσθίοντα. 4 τὸν δὲ ποταμὸν ἀρχαιότατον μὲν ὄνομα σχεῖν Ὠκεάνην, ὅς ἐστιν ἑλληνιστὶ Ὠκεανός· ἔπειτα διὰ τὸ γενόμενον ἔκρηγμά φασιν Ἀετὸν ὀνομασθῆναι, ὕστερον δ´ Αἴγυπτον ἀπὸ τοῦ βασιλεύσαντος τῆς χώρας προσαγορευθῆναι· μαρτυρεῖν δὲ καὶ τὸν ποιητὴν λέγοντα στῆσα δ´ ἐν Αἰγύπτῳ ποταμῷ νέας ἀμφιελίσσας. κατὰ γὰρ τὴν καλουμένην Θῶνιν ἐμβάλλοντος εἰς θάλατταν τοῦ ποταμοῦ, τοῦτον τὸν τόπον ἐμπόριον εἶναι τὸ παλαιὸν τῆς Αἰγύπτου· τελευταίας δὲ τυχεῖν αὐτὸν ἧς νῦν ἔχει προσηγορίας ἀπὸ τοῦ βασιλεύσαντος Νειλέως. 5 τὸν δ´ οὖν Ὄσιριν παραγενόμενον ἐπὶ τοὺς τῆς Αἰθιοπίας ὅρους τὸν ποταμὸν ἐξ ἀμφοτέρων τῶν μερῶν χώμασιν ἀναλαβεῖν, ὥστε κατὰ τὴν πλήρωσιν αὐτοῦ τὴν χώραν μὴ λιμνάζειν παρὰ τὸ συμφέρον, ἀλλὰ διά τινων κατεσκευασμένων θυρῶν εἰσαφίεσθαι τὸ ῥεῦμα πρᾴως καθ´ ὅσον ἂν ᾖ χρεία. 6 ἔπειτα ποιήσασθαι τὴν πορείαν δι´ Ἀραβίας παρὰ τὴν Ἐρυθρὰν θάλατταν ἕως Ἰνδῶν καὶ τοῦ πέρατος τῆς οἰκουμένης. κτίσαι δὲ καὶ πόλεις οὐκ ὀλίγας ἐν Ἰνδοῖς, 7 ἐν αἷς καὶ Νῦσαν ὀνομάσαι, βουλόμενον μνημεῖον ἀπολιπεῖν ἐκείνης καθ´ ἣν ἐτράφη κατ´ Αἴγυπτον. φυτεῦσαι δὲ καὶ κιττὸν ἐν τῇ παρ´ Ἰνδοῖς Νύσῃ, καὶ διαμένειν τοῦτο τὸ φυτὸν ἐν ἐκείνῳ μόνῳ τῷ τόπῳ τῶν τε κατὰ τὴν Ἰνδικὴν καὶ τὴν ὅμορον χώραν. 8 πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα σημεῖα τῆς ἑαυτοῦ παρουσίας ἀπολελοιπέναι κατ´ ἐκείνην τὴν χώραν, δι´ ὧν προαχθέντας τοὺς μεταγενεστέρους τῶν Ἰνδῶν ἀμφισβητῆσαι τοῦ θεοῦ, λέγοντας Ἰνδὸν εἶναι τὸ γένος.
01.19.1 Και ενώ αυτοί [ο Όσιρις και η συνοδεία του] ήταν απασχολημένοι με αυτά, λένε, την εποχή που ανατέλλει ο Σείριος και ο Νείλος συνήθως φουσκώνει, ο ποταμός ξεχείλισε από τις όχθες του και πλημμύρισε μεγάλο μέρος της Αιγύπτου, ιδιαίτερα την περιοχή που διοικούσε ο Προμηθέας. Και αφού στην περιοχή καταστράφηκαν σχεδόν όλα, ο Προμηθέας λυπήθηκε τόσο πολύ, που ήθελε να αυτοκτονήσει. 2 Επειδή το νερό ξεχύνεται με ορμή και βία, ο ποταμός ονομάστηκε Αετός. Ο Ηρακλής όμως, πάντα μεγαλεπήβολος και έτοιμος να αποδείξει την ανδρεία του, έφραξε αμέσως τον ποταμό πίσω στην κοίτη του και τον ανάγκασε να τρέξει στο παλιό του ρεύμα. 3 Γιαυτό ορισμένοι Έλληνες ποιητές μετέτρεψαν την ιστορία αυτή στο μύθο που λέει ότι ο Ηρακλής σκότωσε τον Αετό που έτρωγε το ήπαρ του Προμηθέα. 4 Το αρχαίο όνομα του ποταμού ήταν Ωκεάνης από το οποίο οι Έλληνες πήραν το όνομα Ωκεανός. Και μετά από αυτή την πλημμύρα, λένε, ονομάστηκε Αετός, και αργότερα ήταν γνωστός σαν Αίγυπτος, από το όνομα ενός βασιλιά της χώρας. Αυτό μαρτυράει και ο ποιητής, όταν λέει:
Γιατί παλιά η πόλη η ονομαζόμενη Θώνι ήταν εμπορείο στην Αίγυπτο, εκεί που εκβάλλει ο ποταμός. Το σημερινό όνομα του ποταμού προέρχεται από τον πρώην βασιλιά Νειλέα. 5 Όταν λοιπόν ο Όσιρις έφτασε στα σύνορα με την Αιθιοπία έστριψε τον ποταμό, ανεγείροντας αναχώματα και στις δυο όχθες, έτσι ώστε όταν φουσκώνει να μην λιμνάζουν τα νερά και αχρηστεύονται, αλλά να διαχέονται ήπια σε όλη τη χώρα με φράγματα τα οποία έφτιαξε. 6 Μετά συνέχισε την πορεία του μέσω της Αραβίας προς την Ερυθρά θάλασσα [38] μέχρι την Ινδία και τα πέρατα της οικουμένης ιδρύοντας πόλεις στο διάβα του 7 Μια από τις πόλεις που ίδρυσε ήταν μια που ονόμασε Νύσα γιατί ήθελε να αφήσει εκεί ένα μνημείο της Αιγυπτιακής πόλης στην οποία είχε μεγαλώσει. Στην Ινδική Νύσα φύτεψε τσουκνίδες γι' αυτό όλη η περιοχή της Ινδίας και οι χώρες που συνορεύουν με αυτή είναι γεμάτες τσουκνίδες. 8 Και άφησε πολλά άλλα σημάδια της παρουσίας του στη χώρα αυτή, και γιαυτό οι Ινδοί αργότερα θέλησαν να οικειοποιηθούν το θεό λέγοντας ότι ήταν Ινδός στο γένος.
01.20.1 Γενέσθαι δὲ καὶ περὶ τὴν τῶν ἐλεφάντων θήραν, καὶ στήλας πανταχοῦ καταλιπεῖν τῆς ἰδίας στρατείας. ἐπελθεῖν δὲ καὶ τἄλλα τὰ κατὰ τὴν Ἀσίαν ἔθνη, καὶ περαιωθῆναι κατὰ τὸν Ἑλλήσποντον εἰς τὴν Εὐρώπην. 2 καὶ κατὰ μὲν τὴν Θρᾴκην Λυκοῦργον τὸν βασιλέα τῶν βαρβάρων ἐναντιούμενον τοῖς ὑπ´ αὐτοῦ πραττομένοις ἀποκτεῖναι, Μάρωνα δὲ γηραιὸν ἤδη καθεστῶτα καταλιπεῖν ἐπιμελητὴν τῶν ἐν ταύτῃ τῇ χώρᾳ φυτευομένων, καὶ κτίστην αὐτὸν ποιῆσαι τῆς ἐπωνύμου πόλεως, ἣν ὀνομάσαι Μαρώνειαν. 3 καὶ Μακεδόνα μὲν τὸν υἱὸν ἀπολιπεῖν βασιλέα τῆς ἀπ´ ἐκείνου προσαγορευθείσης Μακεδονίας, Τριπτολέμῳ δ´ ἐπιτρέψαι τὰς κατὰ τὴν Ἀττικὴν γεωργίας. τέλος δὲ τὸν Ὄσιριν πᾶσαν τὴν οἰκουμένην ἐπελθόντα τὸν κοινὸν βίον τοῖς ἡμερωτάτοις καρποῖς εὐεργετῆσαι. 4 εἰ δέ τις χώρα τὸ φυτὸν τῆς ἀμπέλου μὴ προσδέχοιτο, διδάξαι τὸ ἐκ τῆς κριθῆς κατασκευαζόμενον πόμα, λειπόμενον οὐ πολὺ τῆς περὶ τὸν οἶνον εὐωδίας τε καὶ δυνάμεως. 5 Ἐπανελθόντα δ´ εἰς τὴν Αἴγυπτον συναποκομίσαι δῶρά τε πανταχόθεν τὰ κράτιστα καὶ διὰ τὸ μέγεθος τῶν εὐεργεσιῶν συμπεφωνημένην λαβεῖν παρὰ πᾶσι τὴν ἀθανασίαν καὶ τὴν ἴσην τοῖς οὐρανίοις τιμήν. 6 μετὰ δὲ ταῦτ´ ἐξ ἀνθρώπων εἰς θεοὺς μεταστάντα τυχεῖν ὑπὸ Ἴσιδος καὶ Ἑρμοῦ θυσιῶν καὶ τῶν ἄλλων τῶν ἐπιφανεστάτων τιμῶν. τούτους δὲ καὶ τελετὰς καταδεῖξαι καὶ πολλὰ μυστικῶς εἰσηγήσασθαι, μεγαλύνοντας τοῦ θεοῦ τὴν δύναμιν.
01.20.1 Ο Όσιρις ενδιαφέρθηκε και για το κυνήγι ελεφάντων και άφησε παντού στήλες με επιγραφές σχετικά με την εκστρατεία του. Και επισκέφτηκε όλα τα άλλα έθνη στην Ασία και αφού πέρασε τον Ελλήσποντο πέρασε στην Ευρώπη. 2 Στη Θράκη σκότωσε τον Λυκούργο, τον βασιλιά των βαρβάρων γιατί αντιστάθηκε στα σχέδιά του, και άφησε τον Μάρωνα που ήταν ήδη γέρος να επιβλέπει τις καλλιέργειες των καρπών που είχε εισάγει στη χώρα και να ιδρύσει μια πόλη με το όνομά του, τη Μαρώνεια. 3 Άφησε τον γιο του τον Μακεδόνα βασιλιά της Μακεδονίας, που πήρε το όνομά του, και άφησε τον Τριπτόλεμο να επιβλέπει την γεωργία στην Αττική. Τελικά ο Όσιρις επισκέφτηκε όλη την οικουμένη και βοήθησε τη ζωή των ανθρώπων δείχνοντάς τους να καλλιεργούν τους εύκολους καρπούς.4 Και σε όποια χώρα δε δέχτηκε να καλλιεργήσει το φυτό της αμπέλου, δίδαξε τη παρασκευή ποτού από το κριθάρι, που είναι λίγο κατώτερο από το κρασί σε άρωμα και δύναμη [39]. 5 Επιστρέφοντας στην Αίγυπτο έφερε μαζί του πολλά σπουδαία δώρα από κάθε γωνιά που επισκέφτηκε και για τις ευεργεσίες που είχε κάνει στους ανθρώπους έλαβε από τους αθάνατους το δώρο της αθανασίας και έγινε ισότιμος με τους θεούς στον ουρανό. 6 Μετά από αυτό πέρασε από τους ανθρώπους στους θεούς και έτυχε τιμών και θυσιών από την Ίσιδα και τον Ερμή και πολλές άλλες επιφανείς τιμές. Οι θεοί αυτοί καθόρισαν επίσης τελετές γι΄ αυτόν και άλλα μυστικιστικά που ενέτειναν τη θεϊκή του δύναμή.
01.21.1 Τῶν δ´ ἱερέων περὶ τῆς Ὀσίριδος τελευτῆς ἐξ ἀρχαίων ἐν ἀποῤῥήτοις παρειληφότων, τῷ χρόνῳ ποτὲ συνέβη διά τινων εἰς τοὺς πολλοὺς ἐξενεχθῆναι τὸ σιωπώμενον. 2 φασὶ γὰρ νομίμως βασιλεύοντα τῆς Αἰγύπτου τὸν Ὄσιριν ὑπὸ Τυφῶνος ἀναιρεθῆναι τἀδελφοῦ, βιαίου καὶ ἀσεβοῦς ὄντος· ὃν διελόντα τὸ σῶμα τοῦ φονευθέντος εἰς ἓξ καὶ εἴκοσι μέρη δοῦναι τῶν συνεπιθεμένων ἑκάστῳ μερίδα, βουλόμενον πάντας μετασχεῖν τοῦ μύσους, καὶ διὰ τούτου νομίζοντα συναγωνιστὰς ἕξειν καὶ φύλακας τῆς βασιλείας βεβαίους. 3 τὴν δὲ Ἶσιν ἀδελφὴν οὖσαν Ὀσίριδος καὶ γυναῖκα μετελθεῖν τὸν φόνον, συναγωνιζομένου τοῦ παιδὸς αὐτῆς Ὥρου· ἀνελοῦσαν δὲ τὸν Τυφῶνα καὶ τοὺς συμπράξαντας βασιλεῦσαι τῆς Αἰγύπτου. 4 γενέσθαι δὲ τὴν μάχην παρὰ τὸν ποταμὸν πλησίον τῆς νῦν Ἀνταίου κώμης καλουμένης, ἣν κεῖσθαι μὲν λέγουσιν ἐν τῷ κατὰ τὴν Ἀραβίαν μέρει, τὴν προσηγορίαν δ´ ἔχειν ἀπὸ τοῦ κολασθέντος ὑφ´ Ἡρακλέους Ἀνταίου, τοῦ κατὰ τὴν Ὀσίριδος ἡλικίαν γενομένου. 5 τὴν δ´ οὖν Ἶσιν πάντα τὰ μέρη τοῦ σώματος πλὴν τῶν αἰδοίων ἀνευρεῖν· βουλομένην δὲ τὴν τἀνδρὸς ταφὴν ἄδηλον ποιῆσαι καὶ τιμωμένην παρὰ πᾶσι τοῖς τὴν Αἴγυπτον κατοικοῦσι, συντελέσαι τὸ δόξαν τοιῷδέ τινι τρόπῳ. ἑκάστῳ τῶν μερῶν περιπλάσαι λέγουσιν αὐτὴν τύπον ἀνθρωποειδῆ, παραπλήσιον Ὀσίριδι τὸ μέγεθος, ἐξ ἀρωμάτων καὶ κηροῦ· 6 εἰσκαλεσαμένην δὲ κατὰ γένη τῶν ἱερέων ἐξορκίσαι πάντας μηδενὶ δηλώσειν τὴν δοθησομένην αὐτοῖς πίστιν, κατ´ ἰδίαν δ´ ἑκάστοις εἰπεῖν ὅτι μόνοις ἐκείνοις παρατίθεται τὴν τοῦ σώματος ταφήν, καὶ τῶν εὐεργεσιῶν ὑπομνήσασαν παρακαλέσαι θάψαντας ἐν τοῖς ἰδίοις τόποις τὸ σῶμα τιμᾶν ὡς θεὸν τὸν Ὄσιριν, καθιερῶσαι δὲ καὶ τῶν γινομένων παρ´ αὐτοῖς ζῴων ἓν ὁποῖον ἂν βουληθῶσι, καὶ τοῦτ´ ἐν μὲν τῷ ζῆν τιμᾶν, καθάπερ καὶ πρότερον τὸν Ὄσιριν, μετὰ δὲ τὴν τελευτὴν τῆς ὁμοίας ἐκείνῳ κηδείας ἀξιοῦν. 7 βουλομένην δὲ τὴν Ἶσιν καὶ τῷ λυσιτελεῖ προτρέψασθαι τοὺς ἱερεῖς ἐπὶ τὰς προειρημένας τιμάς, τὸ τρίτον μέρος τῆς χώρας αὐτοῖς δοῦναι πρὸς τὰς τῶν θεῶν θεραπείας τε καὶ λειτουργίας. 8 τοὺς δ´ ἱερεῖς λέγεται, μνημονεύοντας τῶν Ὀσίριδος εὐεργεσιῶν καὶ τῇ παρακαλούσῃ βουλομένους χαρίζεσθαι, πρὸς δὲ τούτοις τῷ λυσιτελεῖ προκληθέντας, πάντα πρᾶξαι κατὰ τὴν Ἴσιδος ὑποθήκην. 9 διὸ καὶ μέχρι τοῦ νῦν ἑκάστους τῶν ἱερέων ὑπολαμβάνειν παρ´ ἑαυτοῖς τεθάφθαι τὸν Ὄσιριν, καὶ τά τε ἐξ ἀρχῆς καθιερωθέντα ζῷα τιμᾶν, καὶ τελευτησάντων αὐτῶν ἐν ταῖς ταφαῖς ἀνανεοῦσθαι τὸ τοῦ Ὀσίριδος πένθος. 10 τοὺς δὲ ταύρους τοὺς ἱερούς, τόν τε ὀνομαζόμενον Ἆπιν καὶ τὸν Μνεῦιν, Ὀσίριδι καθιερωθῆναι, καὶ τούτους σέβεσθαι καθάπερ θεοὺς κοινῇ καταδειχθῆναι πᾶσιν Αἰγυπτίοις· 11 ταῦτα γὰρ τὰ ζῷα τοῖς εὑροῦσι τὸν τοῦ σίτου καρπὸν συνεργῆσαι μάλιστα πρός τε τὸν σπόρον καὶ τὰς κοινὰς ἁπάντων ἐκ τῆς γεωργίας ὠφελείας.
01.21.1 Οι ιερείς του Όσιρι ήξεραν από παλιά για το θάνατό του αλλά το κρατούσαν απόρρητο. Με τα χρόνια όμως μερικοί άφησαν την πληροφορία να διαρρεύσει και έτσι το έμαθαν πολλοί. 2 Λένε λοιπόν την ακόλουθη ιστορία: όταν ο Όσιρις βασίλευε νόμιμα στην Αίγυπτο, δολοφονήθηκε από τον αδελφό του τον Τυφώνα, που ήταν βίαιος και ασεβής. Στη συνέχεια ο Τυφώνας διαμέλισε το πτώμα σε είκοσι έξι κομμάτια και έδωσε ένα κομμάτι σε κάθε δολοφόνο γιατί ήθελε να τους έχει συνένοχους στο μίσος και νόμιζε ότι έτσι θα τους έχει βέβαιους φύλακες της βασιλείας του. 3 Η Ίσιδα όμως, που ήταν αδελφή και σύζυγος του Όσιρι, εκδικήθηκε για τη δολοφονία του με τη βοήθεια του γιου της του Ώρου και αφού δολοφόνησε τον Τυφώνα και τους συνεργούς του, έγινε βασίλισσα της Αιγύπτου. 4 Η μάχη ανάμεσά τους έλαβε χώρα δίπλα στο Νείλο, κοντά στο χωριό γνωστό με το όνομα Ανταίος που βρίσκεται, όπως λένε, στην Αραβική όχθη του ποταμού και πήρε το όνομά του από τον Ανταίο, που τιμωρήθηκε από τον Ηρακλή και που ήταν συνομήλικος του Όσιρι [40]. 5 Η Ίσιδα λοιπόν βρήκε όλα τα μέλη του σώματος του Όσιρι εκτός από τα γεννητικά όργανα και επειδή ήθελε να κρατήσει μυστικό τον τόπο ταφής του ενώ όλοι οι Αιγύπτιοι τον τιμούσαν, σκέφτηκε το εξής: όπως λένε, έφτιαξε από κερί όλα τα όργανα του σώματος του Όσιρι, 6 μετά, κάλεσε όλους τους ιερείς, σε ομάδες ανάλογα με τη γενιά τους, και τους ζήτησε να κρατήσουν μυστικό αυτό που θα τους έλεγε, και σε κάθε ομάδα χωριστά είπε ότι θα ανέθετε σε αυτούς να θάψουν το σώμα. Τους θύμισε τις ευεργεσίες του Όσιρι και τους όρκισε να θάψουν το σώμα στην περιοχή τους και να το τιμούν όπως τιμούν τους θεούς και να του αφιερώσουν ένα ζώο από αυτά που βρίσκουν στην περιοχή τους και όσο ζούσε να το τιμούν όπως είχαν τιμήσει τον Όσιρι, όσο ήταν ζωντανός, και όταν πέθαινε το ζώο να θάψουν με τις ίδιες τιμές που είχαν θάψει τον Όσιρι. 7 Και επειδή η Ίσιδα θέλησε να πείσει τους ιερείς να αποδώσουν αυτές τις τιμές με το αζημίωτο, τους έδωσε το ένα τρίτο της χώρας να εκμεταλλεύονται και έτσι να εξοικονομούν τα έξοδα που χρειάζονταν για τη λατρεία και την υπηρεσία του θεού. 8 Λέγεται λοιπόν ότι οι ιερείς, έχοντας υπόψη τους τις ευεργεσίες του Όσιρι και στην προθυμία τους να ευχαριστήσουν τη βασίλισσα, αλλά και θέλοντας να κερδίσουν οι ίδιοι, έκαναν ακριβώς ότι τους υπέδειξε η Ίσιδα. 9 Γιαυτό, μέχρι και σήμερα, κάθε γενιά ιερέων λέει ότι ο Όσιρις είναι θαμμένος στον τόπο τους, τιμούν το είδος του ζώου που αρχικά του είχαν αφιερώσει και όταν όταν πεθάνει ανανεώνουν κατά την ταφή του τις τελετές πένθους του Όσιρι. 10 Όλοι όμως οι Αιγύπτιοι έχουν αφιερώσει στον Όσιρι τους ιερούς ταύρους που ονομάζονται Άπις και Μνεύις και τους σέβονται σαν θεούς. 11 γιατί τα ζώα αυτά, περισσότερο από όλα τα άλλα, βοήθησαν αυτόν που ανακάλυψε τον καρπό του σίτου, τόσο κατά τη σπορά, όσο και σε όλες τις γεωργικές εργασίες.
01.22.1 Τὴν δὲ Ἶσίν φασι μετὰ τὴν Ὀσίριδος τελευτὴν ὀμόσαι μηδενὸς ἀνδρὸς ἔτι συνουσίαν προσδέξεσθαι, διατελέσαι δὲ τὸν λοιπὸν τοῦ βίου χρόνον βασιλεύουσαν νομιμώτατα καὶ ταῖς εἰς τοὺς ἀρχομένους εὐεργεσίαις ἅπαντας ὑπερβαλλομένην. 2 ὁμοίως δὲ καὶ ταύτην μεταστᾶσαν ἐξ ἀνθρώπων τυχεῖν ἀθανάτων τιμῶν καὶ ταφῆναι κατὰ τὴν Μέμφιν, ὅπου δείκνυται μέχρι τοῦ νῦν ὁ σηκός, ὑπάρχων ἐν τῷ τεμένει τοῦ Ἡφαίστου. 3 ἔνιοι δέ φασιν οὐκ ἐν Μέμφει κεῖσθαι τὰ σώματα τούτων τῶν θεῶν, ἀλλ´ ἐπὶ τῶν ὅρων τῆς Αἰθιοπίας καὶ τῆς Αἰγύπτου κατὰ τὴν ἐν τῷ Νείλῳ νῆσον, κειμένην μὲν πρὸς ταῖς καλουμέναις Φίλαις, ἔχουσαν δὲ προσηγορίαν ἀπὸ τοῦ συμβεβηκότος ἱεροῦ πεδίου. 4 σημεῖα δὲ τούτου δεικνύουσιν ἐν τῇ νήσῳ ταύτῃ διαμένοντα τόν τε τάφον τὸν κατεσκευασμένον Ὀσίριδι, κοινῇ τιμώμενον ὑπὸ τῶν κατ´ Αἴγυπτον ἱερέων, καὶ τὰς περὶ τοῦτον κειμένας ἑξήκοντα καὶ τριακοσίας χοάς· 5 ταύτας γὰρ καθ´ ἑκάστην ἡμέραν γάλακτος πληροῦν τοὺς πρὸς τούτοις ταχθέντας ἱερεῖς, καὶ θρηνεῖν ἀνακαλουμένους τὰ τῶν θεῶν ὀνόματα. 6 διὰ ταύτην δὲ τὴν αἰτίαν καὶ τὴν νῆσον ταύτην ἄβατον εἶναι τοῖς παριοῦσι. καὶ πάντας τοὺς τὴν Θηβαΐδα κατοικοῦντας, ἥπερ ἐστὶν ἀρχαιοτάτη τῆς Αἰγύπτου, μέγιστον ὅρκον κρίνειν, ὅταν τις τὸν Ὄσιριν τὸν ἐν Φίλαις κείμενον ὀμόσῃ. Τὰ μὲν οὖν ἀνευρεθέντα τοῦ Ὀσίριδος μέρη ταφῆς ἀξιωθῆναί φασι τὸν εἰρημένον τρόπον, τὸ δὲ αἰδοῖον ὑπὸ μὲν Τυφῶνος εἰς τὸν ποταμὸν ῥιφῆναι λέγουσι διὰ τὸ μηδένα τῶν συνεργησάντων αὐτὸ λαβεῖν βουληθῆναι, ὑπὸ δὲ τῆς Ἴσιδος οὐδὲν ἧττον τῶν ἄλλων ἀξιωθῆναι τιμῶν ἰσοθέων· ἔν τε γὰρ τοῖς ἱεροῖς εἴδωλον αὐτοῦ κατασκευάσασαν τιμᾶν καταδεῖξαι καὶ κατὰ τὰς τελετὰς καὶ τὰς θυσίας τὰς τῷ θεῷ τούτῳ γινομένας ἐντιμότατον ποιῆσαι καὶ πλείστου σεβασμοῦ τυγχάνειν. 7 διὸ καὶ τοὺς Ἕλληνας, ἐξ Αἰγύπτου παρειληφότας τὰ περὶ τοὺς ὀργιασμοὺς καὶ τὰς Διονυσιακὰς ἑορτάς, τιμᾶν τοῦτο τὸ μόριον ἔν τε τοῖς μυστηρίοις καὶ ταῖς τοῦ θεοῦ τούτου τελεταῖς τε καὶ θυσίαις, ὀνομάζοντας αὐτὸ φαλλόν.
01.22.1 Λένε ότι η Ίσιδα, μετά το θάνατο του Όσιρι, ορκίστηκε να μην ξαναπαντρευτεί και πέρασε την υπόλοιπη ζωή της σαν βασίλισσα της χώρας σεβόμενη απόλυτα τους νόμους και διαθέτοντας τα πάντα στην υπηρεσία των υπηκόων της. 2 Και όπως ο σύζυγός της, και αυτή όταν ήρθε στη γη, ανάμεσα στους ανθρώπους, έλαβε τιμές αθανάτων και τάφηκε κοντά στην Μέμφιδα, όπου μέχρι σήμερα μπορεί κανείς να δει το ιερό της, μέσα στον ιερό χώρο του τεμένους του Ηφαίστου. 3 Λένε λοιπόν κάποιοι συγγραφείς ότι τα σώματα των δυο αυτών θεών δεν βρίσκονται στη Μέμφιδα αλλά στα σύνορα ανάμεσα στην Αίγυπτο και την Αιθιοπία, σε ένα νησί στο Νείλο που λέγεται Φίλαι [41], που αναφέρεται σαν τόπος ιερός λόγω αυτού του τάφου. 4 Σαν απόδειξη των παραπάνω δείχνουν τα ερείπια που υπάρχουν ακόμα στο νησί, και είναι ο τάφος του Όσιρι, που τιμούν όλοι οι ιερείς στην Αίγυπτο και οι τριακόσιες εξήντα χοές που είναι γύρω του. 5 Οι υπεύθυνοι ιερείς γεμίζουν καθημερινά τις χοές με γάλα και θρηνούν επικαλούμενοι τα ονόματα αυτών των θεών. 6 Αυτός είναι ο λόγος που απαγορεύεται στους ταξιδιώτες να πατήσουν το πόδι τους πάνω στο νησί. Και όλοι οι κάτοικοι της περιοχής των Θηβών, που είναι η αρχαιότερη στην Αίγυπτο, θεωρούν ότι ο σοβαρότερος όρκος που μπορεί να δώσει κάποιος είναι: “μά τον Όσιρι που βρίσκεται στις Φίλες”. Λένε λοιπόν ότι τα μέρη του σώματος του Όσιρι που βρέθηκαν εκεί, ενταφιάστηκαν με τις τιμές που έχουμε ήδη αναφέρει, εκτός από τα γεννητικά του όργανα που, όπως λένε, πετάχτηκαν από τον Τυφώνα στο Νείλο γιατί κανείς από τους συνεργούς του δεν ήθελαν να τα παραλάβει. Η Ίσιδα όμως θεώρησε ότι έπρεπε να τιμηθούν όπως και τα υπόλοιπα μέρη του σώματος του θεού και προσπάθησε να τους αποδώσει τις τιμές που τους ανήκαν. 7 Γιαυτό και οι Έλληνες που έμαθαν από την Αίγυπτο τα όργια και τις Διονυσιακές εορτές, τιμούν τα γεννητικά όργανα του θεού σ' αυτά τα μυστήρια και κάνουν τελετές και θυσίες προς τιμή του θεού και τον αποκαλούν φαλλό.
01.23.1 Εἶναι δὲ ἔτη φασὶν ἀπὸ Ὀσίριδος καὶ Ἴσιδος ἕως τῆς Ἀλεξάνδρου βασιλείας τοῦ κτίσαντος ἐν Αἰγύπτῳ τὴν ἐπώνυμον αὐτοῦ πόλιν πλείω τῶν μυρίων, ὡς δ´ ἔνιοι γράφουσι, βραχὺ λείποντα τῶν δισμυρίων καὶ τρισχιλίων. 2 τοὺς δὲ λέγοντας ἐν Θήβαις τῆς Βοιωτίας γεγονέναι τὸν θεὸν ἐκ Σεμέλης καὶ Διός φασι σχεδιάζειν. Ὀρφέα γὰρ εἰς Αἴγυπτον παραβαλόντα καὶ μετασχόντα τῆς τελετῆς καὶ τῶν Διονυσιακῶν μυστηρίων μεταλαβεῖν, τοῖς δὲ Καδμείοις φίλον ὄντα καὶ τιμώμενον ὑπ´ αὐτῶν μεταθεῖναι τοῦ θεοῦ τὴν γένεσιν ἐκείνοις χαριζόμενον· τοὺς δ´ ὄχλους τὰ μὲν διὰ τὴν ἄγνοιαν, τὰ δὲ διὰ τὸ βούλεσθαι τὸν θεὸν Ἕλληνα νομίζεσθαι, προσδέξασθαι προσηνῶς τὰς τελετὰς καὶ τὰ μυστήρια. 3 ἀφορμὰς δ´ ἔχειν τὸν Ὀρφέα πρὸς τὴν μετάθεσιν τῆς τοῦ θεοῦ γενέσεώς τε καὶ τελετῆς τοιαύτας. 4 Κάδμον ἐκ Θηβῶν ὄντα τῶν Αἰγυπτίων γεννῆσαι σὺν ἄλλοις τέκνοις καὶ Σεμέλην, ταύτην δὲ ὑφ´ ὅτου δήποτε φθαρεῖσαν ἔγκυον γενέσθαι, καὶ τεκεῖν ἑπτὰ μηνῶν διελθόντων βρέφος τὴν ὄψιν οἷόνπερ οἱ κατ´ Αἴγυπτον τὸν Ὄσιριν γεγονέναι νομίζουσι· ζωογονεῖσθαι δ´ οὐκ εἰωθέναι τὸ τοιοῦτον, εἴτε τῶν θεῶν μὴ βουλομένων εἴτε τῆς φύσεως μὴ συγχωρούσης. 5 Κάδμον δ´ αἰσθόμενον τὸ γεγονός, καὶ χρησμὸν ἔχοντα διατηρεῖν τὰ τῶν πατέρων νόμιμα, χρυσῶσαί τε τὸ βρέφος καὶ τὰς καθηκούσας αὐτῷ ποιήσασθαι θυσίας, ὡς ἐπιφανείας τινὸς κατ´ ἀνθρώπους Ὀσίριδος γεγενημένης.6 ἀνάψαι δὲ καὶ τὴν γένεσιν εἰς Δία, σεμνύνοντα τὸν Ὄσιριν καὶ τῆς φθαρείσης τὴν διαβολὴν ἀφαιρούμενον· διὸ καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν ἐκδοθῆναι λόγον ὡς ἡ Κάδμου Σεμέλη τέτοκεν ἐκ Διὸς Ὄσιριν. ἐν δὲ τοῖς ὕστερον χρόνοις Ὀρφέα, μεγάλην ἔχοντα δόξαν παρὰ τοῖς Ἕλλησιν ἐπὶ μελῳδίᾳ καὶ τελεταῖς καὶ θεολογίαις, ἐπιξενωθῆναι τοῖς Καδμείοις καὶ διαφερόντως ἐν ταῖς Θήβαις τιμηθῆναι. 7 μετεσχηκότα δὲ τῶν παρ´ Αἰγυπτίοις θεολογουμένων μετενεγκεῖν τὴν Ὀσίριδος τοῦ παλαιοῦ γένεσιν ἐπὶ τοὺς νεωτέρους χρόνους, χαριζόμενον δὲ τοῖς Καδμείοις ἐνστήσασθαι καινὴν τελετήν, καθ´ ἣν παραδοῦναι τοῖς μυουμένοις ἐκ Σεμέλης καὶ Διὸς γεγεννῆσθαι τὸν Διόνυσον. τοὺς δ´ ἀνθρώπους τὰ μὲν διὰ τὴν ἄγνοιαν ἐξαπατωμένους, τὰ δὲ διὰ τὴν Ὀρφέως ἀξιοπιστίαν καὶ δόξαν ἐν τοῖς τοιούτοις προσέχοντας, τὸ δὲ μέγιστον ἡδέως προσδεχομένους τὸν θεὸν Ἕλληνα νομιζόμενον, καθάπερ προείρηται, χρήσασθαι ταῖς τελεταῖς 8 ἔπειτα παραλαβόντων τῶν μυθογράφων καὶ ποιητῶν τὸ γένος, ἐμπεπλῆσθαι τὰ θέατρα, καὶ τοῖς ἐπιγινομένοις ἰσχυρὰν πίστιν καὶ ἀμετάθετον γενέσθαι. Καθόλου δέ φασι τοὺς Ἕλληνας ἐξιδιάζεσθαι τοὺς ἐπιφανεστάτους ἥρωάς τε καὶ θεούς, ἔτι δ´ ἀποικίας τὰς παρ´ ἑαυτῶν.
01.23.1 Λένε ότι τα χρόνια που μεσολάβησαν ανάμεσα στον Όσιρι και την Ίσιδα και στη βασιλεία του Αλεξάνδρου, ο οποίος ίδρυσε την ομώνυμο πόλη στην Αίγυπτο, είναι πάνω από δέκα χιλιάδες. Άλλοι όμως συγγραφείς λένε ότι είναι κάτι λιγότερο από είκοσι τρεις χιλιάδες. 2 Και όσοι ισχυρίζονται ότι ο θεός [ο Διόνυσος] γεννήθηκε από τη Σεμέλη και τον Δία στις Θήβες της Βοιωτίας, λένε παραμύθια, σύμφωνα με τους Αιγύπτιους ιερείς. Οι τελευταίοι λένε ότι όταν ο Ορφέας επισκέφτηκε την Αίγυπτο έλαβε μέρος στις Διονυσιακές τελετές, και τις υιοθέτησε σαν φόρο τιμής στη γενιά των Κάδμείων, τους οποίους σεβόταν επειδή τον είχαν ευεργετήσει, και μετέφερε την τοποθεσία γέννησης του θεού στις Θήβες. Και οι κοινοί άνθρωποι, είτε από από άγνοια, είτε από επιθυμία να κάνουν το θεό Έλληνα, δέχτηκαν ευχαρίστως τις τελετές και τα μυστήρια. 3 Και σύμφωνα με όσα λένε, νά γιατί ο Ορφέας μετέθεσε τον τόπο γέννησης του θεού. 4 Ο Κάδμος ήταν πολίτης των Θηβών της Αιγύπτου, είχε πολλά παιδιά και ένα από αυτά ήταν η Σεμέλη την οποία ατίμασε ένας άγνωστος και την άφησε έγκυο και μετά από επτά μήνες γέννησε ένα βρεφος που οι Αιγύπτιοι έλεγαν ότι έμοιαζε του Όσιρι. Τα παιδιά αυτά δεν γεννιούνται συνήθως ζωντανά είτε γιατί δεν το θέλουν οι θεοί είτε γιατί δεν το επιτρέπει η φύση. 5 Όταν έμαθε τα καθέκαστα ο Κάδμος, ζήτησε χρησμό που τον παρότρυνε να τηρήσει τους νόμους των προγόνων του, να χρυσώσει το βρέφος και εκτελέσει τις πρέπουσες θυσίες γιατί η οικογένειά του δέχτηκε τα επιφάνεια του Όσιρι [42]. 6 Απέδωσε την πατρότητα του βρέφους στον Δία, και με τον τρόπο αυτό εξιδανίκευσε τον Όσιρι και εξάγνισε την ατιμασμένη κόρη του. Έτσι έφτασε ο μύθος αυτός στους Έλληνες που ισχυρίζονται ότι η Σεμέλη ήταν η μητέρα του Όσιρι από τον Δία. Αργότερα, ο Ορφέας, τον οποίο οι Έλληνες δόξασαν πολύ γιατί τραγουδούσε και τους δίδαξε τελετές και θεϊκά πράγματα, φιλοξενήθηκε στο παλάτι των Καδμείων στις Θήβες και τιμήθηκε ανάλογα. 7 Και επειδή είχε διδαχθεί θεολογία από τους Αιγυπτίους, μετέθεσε τη γέννηση του αρχαίου Όσιρι σε μεταγενέστερη εποχή, και – για να τιμήσει τους Καδμείους – τους δίδαξε τελετές στις οποίες είχε μυηθεί προς τιμή του Διονύσου, γιου της Σεμέλης και του Δία. Οι άνθρωποι εξαπατήθηκαν και ακολούθησαν αυτές τις τελετές μύησης, εν μέρει από άγνοια και εν μέρει γιατί τις πίστεψαν, αφού εμπιστεύονταν τον Ορφέα και τη φήμη τους σ' αυτά τα θέματα. Περισσότερο όμως γιατί ευχαριστήθηκαν που ο θεός ήταν Έλληνας και γιαυτό ακολούθησαν τις τελετές. 8 Αργότερα, όταν οι μυθοπλάστες και οι ποιητές ανέλαβαν να διαδώσουν στο κοινό την καταγωγή του, γέμισαν τα θέατρα με το μύθο και η πίστη στην ισχύ του μύθου πέρασε πεισματικά και ακράδαντα από γενιά σε γενιά. Λένε για τους Έλληνες ότι πήραν από τους Αιγυπτίους τους πιο γνωστούς ήρωες και θεούς και τους μετέφεραν ακόμα και στις αποικίες τους.
01.24.1 καὶ γὰρ Ἡρακλέα τὸ γένος Αἰγύπτιον ὄντα, δι´ ἀνδρείαν ἐπελθεῖν πολλὴν τῆς οἰκουμένης, καὶ τὴν ἐπὶ τῆς Λιβύης θέσθαι στήλην· 2 ὑπὲρ οὗ πειρῶνται τὰς ἀποδείξεις παρὰ τῶν Ἑλλήνων λαμβάνειν. ὁμολογουμένου γὰρ ὄντος παρὰ πᾶσιν ὅτι τοῖς Ὀλυμπίοις θεοῖς Ἡρακλῆς συνηγωνίσατο τὸν πρὸς τοὺς γίγαντας πόλεμον, φασὶ τῇ γῇ μηδαμῶς ἁρμόττειν γεγεννηκέναι τοὺς γίγαντας κατὰ τὴν ἡλικίαν ἣν οἱ Ἕλληνές φασιν Ἡρακλέα γεγενῆσθαι, γενεᾷ πρότερον τῶν Τρωικῶν, ἀλλὰ μᾶλλον, ὡς αὐτοὶ λέγουσι, κατὰ τὴν ἐξ ἀρχῆς γένεσιν τῶν ἀνθρώπων· ἀπ´ ἐκείνης μὲν γὰρ παρ´ Αἰγυπτίοις ἔτη καταριθμεῖσθαι πλείω τῶν μυρίων, ἀπὸ δὲ τῶν Τρωικῶν ἐλάττω τῶν χιλίων καὶ διακοσίων. 3 ὁμοίως δὲ τό τε ῥόπαλον καὶ τὴν λεοντῆν τῷ παλαιῷ πρέπειν Ἡρακλεῖ διὰ τὸ κατ´ ἐκείνους τοὺς χρόνους μήπω τῶν ὅπλων εὑρημένων τοὺς ἀνθρώπους τοῖς μὲν ξύλοις ἀμύνεσθαι τοὺς ἀντιταττομένους, ταῖς δὲ δοραῖς τῶν θηρίων σκεπαστηρίοις ὅπλοις χρῆσθαι. καὶ Διὸς μὲν υἱὸν αὐτὸν ἀναγορεύουσι, μητρὸς δὲ ἧς ἐστιν οὔ φασι γινώσκειν. 4 τὸν δ´ ἐξ Ἀλκμήνης γενόμενον ὕστερον πλείοσιν ἔτεσιν ἢ μυρίοις, Ἀλκαῖον ἐκ γενετῆς καλούμενον, ὕστερον Ἡρακλέα μετονομασθῆναι, οὐχ ὅτι δι´ Ἥραν ἔσχε κλέος, ὥς φησιν ὁ Μᾶτρις, ἀλλ´ ὅτι τὴν αὐτὴν ἐζηλωκὼς προαίρεσιν Ἡρακλεῖ τῷ παλαιῷ τὴν ἐκείνου δόξαν ἅμα καὶ προσηγορίαν ἐκληρονόμησε. 5 συμφωνεῖν δὲ τοῖς ὑφ´ ἑαυτῶν λεγομένοις καὶ τὴν παρὰ τοῖς Ἕλλησιν ἐκ πολλῶν χρόνων παραδεδομένην φήμην, ὅτι καθαρὰν τὴν γῆν τῶν θηρίων ἐποίησεν Ἡρακλῆς· ὅπερ μηδαμῶς ἁρμόττειν τῷ γεγονότι σχεδὸν κατὰ τοὺς Τρωικοὺς χρόνους, ὅτε τὰ πλεῖστα μέρη τῆς οἰκουμένης ἐξημέρωτο γεωργίαις καὶ πόλεσι καὶ πλήθει τῶν κατοικούντων τὴν χώραν πανταχοῦ. 6 μᾶλλον οὖν πρέπειν τῷ γεγονότι κατὰ τοὺς ἀρχαίους χρόνους τὴν ἡμέρωσιν τῆς χώρας, κατισχυομένων ἔτι τῶν ἀνθρώπων ὑπὸ τοῦ πλήθους τῶν θηρίων, καὶ μάλιστα κατὰ τὴν Αἴγυπτον καὶ τὴν ὑπερκειμένην χώραν μέχρι τοῦ νῦν ἔρημον οὖσαν καὶ θηριώδη. 7 εἰκὸς γὰρ ταύτης ὡς πατρίδος προνοηθέντα τὸν Ἡρακλέα, καὶ καθαρὰν τὴν γῆν τῶν θηρίων ποιήσαντα, παραδοῦναι τοῖς γεωργοῖς τὴν χώραν, καὶ διὰ τὴν εὐεργεσίαν τυχεῖν ἰσοθέου τιμῆς. 8 φασὶ δὲ καὶ τὸν Περσέα γεγονέναι κατ´ Αἴγυπτον, καὶ τῆς Ἴσιδος τὴν γένεσιν ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων εἰς Ἄργος μεταφέρεσθαι, μυθολογούντων τὴν Ἰὼ τὴν εἰς βοὸς τύπον μεταμορφωθεῖσαν.
01.24.1 Για παράδειγμα ο Ηρακλής, που ήταν γεννημένος στην Αίγυπτο και που λόγω της ανδρείας του είχε επισκεφτεί πολλά μέρη της οικουμένης και είχε ιδρύσει τη στήλη του στη Λιβύη. 2 Η απόδειξη αυτού του ισχυρισμού τους, λένε ότι προέρχεται από τους ίδιους τους Έλληνες. Γιατί παραδέχονται ότι ο Ηρακλής είχε πολεμήσει στο πλευρό των Ολυμπίων θεών στις γιγαντομαχίες. Αυτό όμως δεν συνάδει καθόλου με την ηλικία της γης, δηλαδή οι γίγαντες δεν μπορεί να γεννήθηκαν την εποχή που λένε οι Έλληνες ότι έζησε ο Ηρακλής, δηλαδή μια γενιά πριν από τον Τρωικό Πόλεμο [43]. Οι γίγαντες πρέπει να γεννήθηκαν όταν παρουσιάστηκαν οι πρώτοι άνθρωποι στον κόσμο. Από τότε μέχρι σήμερα, οι Αιγύπτιοι υπολογίζουν πάνω από δέκα χιλιάδες χρόνια, αλλά από τον Τρωικό Πόλεμο μόλις χίλια διακόσια χρόνια. 3 Παρομοίως, το ρόπαλο και η λεοντή ταιριάζουν με την αρχαία εποχή που έζησε ο Ηρακλής, αφού τότε δεν είχαν ακόμα εφευρεθεί τα όπλα και οι άνθρωποι αμύνονταν απέναντι στους εχθρούς τους με ξύλινα ρόπαλα και χρησιμοποιούσαν δέρματα άγριων θηρίων για να προστατεύονται. Τον θεωρούν επίσης γιο του Δία αλλά λένε ότι δεν γνωρίζουν τη μητέρα του. 4 Ο γιος της Αλκμήνης, που γεννήθηκε τουλάχιστον δέκα χιλιάδες χρόνια μετά και ονομάστηκε Αλκαίος, αργότερα, στη διάρκεια της ζωής του, μετονομάστηκε Ηρακλής, όχι γιατί τον βοήθησε η Ήρα να δοξαστεί, όπως λέει ο Μάτρις, αλλά γιατί ακολούθησε τον αρχαίο Ηρακλή στο δρόμο της αρετής και κληρονόμησε τη φήμη και το όνομά του. 5 Αυτά που λένε οι Αιγύπτιοι συμφωνούν και με την παράδοση που έχουν οι Έλληνες από παλιά, ότι δηλαδή ο Ηρακλής καθάρισε τη γη από τα άγρια θηρία, μια ιστορία που δεν συνάδει με την εποχή του Τρωικού Πολέμου, όταν οι περισσότερες περιοχές της οικουμένης ήταν ήδη εξημερωμένες από τη γεωργία και από τις πόλεις και το πλήθος των ανθρώπων που ζούσαν παντού στη γη. 6 Τα γεγονότα αυτά που αφορούν στην εξημέρωση της γης και την εξάλειψη των θηρίων και αναφέρονται σε πολύ παλιούς καιρούς, μάλλον πρέπει να συμφωνούν με αυτά που λένε οι Αιγύπτιοι για τη χώρα τους η οποία μέχρι και σήμερα, ιδιαίτερα η άνω χώρα, είναι έρημος γεμάτη από άγρια θηρία. 7 Είναι πράγματι λογικό να υποθέσουμε ότι ο Ηρακλής ενδιαφερόταν πρώτα για την πατρίδα του, και ότι, όταν καθάρισε τη χώρα από τα άγρια θηρία, την απέδωσε στους γεωργούς και γι' αυτό του αποδίδονται τιμές θεού. 8 Λένε ότι και ο Περσέας γεννήθηκε στην Αίγυπτο και ότι οι Έλληνες θέλουν την Ίσιδα να κατάγεται από το Άργος σύμφωνα με το μύθο που λέει ότι η Ιώ μεταμορφώθηκε σε αγελάδα.
01.25.1 Καθόλου δὲ πολλή τίς ἐστι διαφωνία περὶ τούτων τῶν θεῶν. τὴν αὐτὴν γὰρ οἱ μὲν Ἶσιν, οἱ δὲ Δήμητραν, οἱ δὲ Θεσμοφόρον, οἱ δὲ Σελήνην, οἱ δὲ Ἥραν, οἱ δὲ πάσαις ταῖς προσηγορίαις ὀνομάζουσι. 2 τὸν δὲ Ὄσιριν οἱ μὲν Σάραπιν, οἱ δὲ Διόνυσον, οἱ δὲ Πλούτωνα, οἱ δὲ Ἄμμωνα, τινὲς δὲ Δία, πολλοὶ δὲ Πᾶνα τὸν αὐτὸν νενομίκασι· λέγουσι δέ τινες Σάραπιν εἶναι τὸν παρὰ τοῖς Ἕλλησι Πλούτωνα ὀνομαζόμενον. φασὶ δ´ Αἰγύπτιοι τὴν Ἶσιν φαρμάκων τε πολλῶν πρὸς ὑγίειαν εὑρέτιν γεγονέναι καὶ τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης μεγάλην ἔχειν ἐμπειρίαν· 3 διὸ καὶ τυχοῦσαν τῆς ἀθανασίας ἐπὶ ταῖς θεραπείαις τῶν ἀνθρώπων μάλιστα χαίρειν, καὶ κατὰ τοὺς ὕπνους τοῖς ἀξιοῦσι διδόναι βοηθήματα, φανερῶς ἐπιδεικνυμένην τήν τε ἰδίαν ἐπιφάνειαν καὶ τὸ πρὸς τοὺς δεομένους τῶν ἀνθρώπων εὐεργετικόν. 4 ἀποδείξεις δὲ τούτων φασὶ φέρειν ἑαυτοὺς οὐ μυθολογίας ὁμοίως τοῖς Ἕλλησιν, ἀλλὰ πράξεις ἐναργεῖς· πᾶσαν γὰρ σχεδὸν τὴν οἰκουμένην μαρτυρεῖν ἑαυτοῖς, εἰς τὰς ταύτης τιμὰς φιλοτιμουμένην διὰ τὴν ἐν ταῖς θεραπείαις ἐπιφάνειαν. 5 κατὰ γὰρ τοὺς ὕπνους ἐφισταμένην διδόναι τοῖς κάμνουσι βοηθήματα πρὸς τὰς νόσους, καὶ τοὺς ὑπακούσαντας αὐτῇ παραδόξως ὑγιάζεσθαι· καὶ πολλοὺς μὲν ὑπὸ τῶν ἰατρῶν διὰ τὴν δυσκολίαν τοῦ νοσήματος ἀπελπισθέντας ὑπὸ ταύτης σώζεσθαι, συχνοὺς δὲ παντελῶς πηρωθέντας τὰς ὁράσεις ἤ τινα τῶν ἄλλων μερῶν τοῦ σώματος, ὅταν πρὸς ταύτην τὴν θεὸν καταφύγωσιν, εἰς τὴν προϋπάρξασαν ἀποκαθίστασθαι τάξιν. 6 εὑρεῖν δ´ αὐτὴν καὶ τὸ τῆς ἀθανασίας φάρμακον, δι´ οὗ τὸν υἱὸν Ὧρον, ὑπὸ τῶν Τιτάνων ἐπιβουλευθέντα καὶ νεκρὸν εὑρεθέντα καθ´ ὕδατος, μὴ μόνον ἀναστῆσαι, δοῦσαν τὴν ψυχήν, ἀλλὰ καὶ τῆς ἀθανασίας ποιῆσαι μεταλαβεῖν. δοκεῖ δ´ ὕστατος τῶν θεῶν οὗτος βασιλεῦσαι μετὰ τὴν τοῦ πατρὸς Ὀσίριδος ἐξ ἀνθρώπων μετάστασιν. 7 τὸν δὲ Ὧρον μεθερμηνευόμενόν φασιν Ἀπόλλωνα ὑπάρχειν, καὶ τήν τε ἰατρικὴν καὶ τὴν μαντικὴν ὑπὸ τῆς μητρὸς Ἴσιδος διδαχθέντα διὰ τῶν χρησμῶν καὶ τῶν θεραπειῶν εὐεργετεῖν τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος.
01.25.1 Γενικά, υπάρχουν πολλές διαφωνίες σχετικά με αυτούς τους θεούς. Και μάλιστα, η ίδια θεά ονομάζεται από άλλους Ίσιδα, από άλλους Δήμητρα, από άλλους Θεσμοφόρος, από άλλους Σελήνη και από άλλους Ήρα. Και κάποιοι άλλοι χρησιμοποιούν όλα αυτά τα ονόματα. 2 Μερικοί αποκαλούν τον Όσιρι Σάραπι, άλλοι Διόνυσο, άλλοι Πλούτωνα, άλλοι Άμμωνα και άλλοι Δία. Πολλοί θεωρούν ότι ο Πάνας είναι ο ίδιος παραπάνω θεός και άλλοι πάλι πιστεύουν ότι ο Σάραπις είναι ό ίδιος με το θεό που οι Έλληνες ονομάζουν Πλούτωνα. Οι Αιγύπτιοι λένε επίσης ότι η Ίσιδα βρήκε πολλά φάρμακα που βοηθούν την υγεία και τιμάται ιδιαίτερα στην επιστήμη της ιατρικής. 3 Γιαυτό, τώρα που έγινε αθάνατη, χαίρεται ιδιαίτερα να θεραπεύει τους ανθρώπους και να βοηθάει στον ύπνο τους [44] όσους την επικαλούνται, φανερώνοντας την ευεργεσία της σε όσους ζητούν τη βοήθειά της. 4 Σαν απόδειξη γι' αυτό, λένε [οι Αιγύπτιοι] ότι δεν επικαλούνται μύθους, όπως κάνουν οι Έλληνες, αλλά γεγονότα, και ότι μάρτυράς τους είναι όλη η οικουμένη, η οποία σύσσωμη τιμά την Ίσιδα για τις θεραπευτικές της ευεργεσίες [45]. 5 Γιατί αυτή στέκεται πάνω από τους ασθενείς στον ύπνο τους, τους βοηθάει να ξεπεράσουν την αρρώστια τους και τους θεραπεύει με θαυμαστές θεραπείες. Και πολλοί, που οι γιατροί δεν μπορούν να βοηθήσουν λόγω της φύσης της αρρώστιας τους, θεραπεύονται από τη θεά, ενώ άλλοι που έχουν χάσει τα μάτια τους, ή και κάποια άλλα μέρη του σώματός τους, θεραπεύονται όταν προσφεύγουν στη θεά και αποκαθίσταται η αρχική τους υγεία. 6 Εφηύρε επίσης το φάρμακο της αθανασίας και με το φάρμακο αυτό όχι μόνο επανέφερε στη ζωή το γιο της τον Ώρο, εναντίον του οποίου είχαν συνωμοτήσει οι Τιτάνες και είχε βρεθεί νεκρός κάτω από το νερό, και του έδωσε πάλι τη ζωή του, αλλά και τον έκανε αθάνατο. Φαίνεται επίσης ότι ο Ώρος ήταν ο τελευταίος από τους θεούς που ήταν βασιλιάς, μετά το θάνατο του πατέρα του Όσιρι. 7 Λένε επίσης ότι το όνομα Ώρος μεταφράζεται σε Απόλλωνα και ότι τον είχε διδάξει ιατρική και μαντική η μητέρα του Ίσιδα, και ότι τώρα θεωρείται ευεργέτης του γένους των ανθρώπων λόγω των χρησμών του και των θεραπευτικών του ικανοτήτων.
01.26.1 Οἱ δ´ ἱερεῖς τῶν Αἰγυπτίων τὸν χρόνον ἀπὸ τῆς Ἡλίου βασιλείας συλλογιζόμενοι μέχρι τῆς Ἀλεξάνδρου διαβάσεως εἰς τὴν Ἀσίαν φασὶν ὑπάρχειν ἐτῶν μάλιστά πως δισμυρίων καὶ τρισχιλίων. 2 μυθολογοῦσι δὲ καὶ τῶν θεῶν τοὺς μὲν ἀρχαιοτάτους βασιλεῦσαι πλείω τῶν χιλίων καὶ διακοσίων ἐτῶν, τοὺς δὲ μεταγενεστέρους οὐκ ἐλάττω τῶν τριακοσίων. 3 ἀπίστου δ´ ὄντος τοῦ πλήθους τῶν ἐτῶν, ἐπιχειροῦσί τινες λέγειν ὅτι τὸ παλαιόν, οὔπω τῆς περὶ τὸν ἥλιον κινήσεως ἐπεγνωσμένης, συνέβαινε κατὰ τὴν τῆς σελήνης περίοδον ἄγεσθαι τὸν ἐνιαυτόν. 4 διόπερ τῶν ἐτῶν τριακονθημέρων ὄντων οὐκ ἀδύνατον εἶναι βεβιωκέναι τινὰς ἔτη χίλια καὶ διακόσια· καὶ γὰρ νῦν δωδεκαμήνων ὄντων τῶν ἐνιαυτῶν οὐκ ὀλίγους ὑπὲρ ἑκατὸν ἔτη ζῆν. 5 παραπλήσια δὲ λέγουσι καὶ περὶ τῶν τριακόσια ἔτη δοκούντων ἄρξαι· κατ´ ἐκείνους γὰρ τοὺς χρόνους τὸν ἐνιαυτὸν ἀπαρτίζεσθαι τέτταρσι μησὶ τοῖς γινομένοις κατὰ τὰς ἑκάστων τῶν χρόνων ὥρας, οἷον ἔαρος, θέρους, χειμῶνος· ἀφ´ ἧς αἰτίας καὶ παρ´ ἐνίοις τῶν Ἑλλήνων τοὺς ἐνιαυτοὺς ὥρους καλεῖσθαι καὶ τὰς κατ´ ἔτος ἀναγραφὰς ὡρογραφίας προσαγορεύεσθαι. 6 Οἱ δ´ οὖν Αἰγύπτιοι μυθολογοῦσι κατὰ τὴν Ἴσιδος ἡλικίαν γεγονέναι τινὰς πολυσωμάτους τοὺς ὑπὸ μὲν τῶν Ἑλλήνων ὀνομαζομένους γίγαντας, ὑφ´ ἑαυτῶν δὲ διακοσμουμένους τερατωδῶς ἐπὶ τῶν ἱερῶν καὶ τυπτομένους ὑπὸ τῶν περὶ τὸν Ὄσιριν. 7 ἔνιοι μὲν οὖν αὐτοὺς γηγενεῖς φασιν ὑπάρξαι, προσφάτου τῆς τῶν ζῴων γενέσεως ἐκ τῆς γῆς ὑπαρχούσης, ἔνιοι δὲ λέγουσι σώματος ῥώμῃ διενεγκόντας καὶ πολλὰς πράξεις ἐπιτελεσαμένους ἀπὸ τοῦ συμβεβηκότος μυθολογηθῆναι πολυσωμάτους. 8 συμφωνεῖται δὲ παρὰ τοῖς πλείστοις ὅτι τοῖς περὶ τὸν Δία καὶ τὸν Ὄσιριν θεοῖς πόλεμον ἐνστησάμενοι πάντες ἀνῃρέθησαν.
01.26.1 Οι Αιγύπτιοι ιερείς υπολογίζουν το χρόνο που μεσολάβησε από τη βασιλεία του Ήλιου μέχρι το πέρασμα του Αλέξανδρου στην Ασία σε είκοσι τρεις χιλιάδες χρόνια, στρογγυλεμένα. 2 Και κατά τη μυθολογία τους, οι αρχαιότεροι θεοί βασίλευσαν περισσότερο από χίλια διακόσια χρόνια, ενώ οι μεταγενέστεροι λιγότερο από τριακόσια χρόνια. 3 Επειδή όμως τα τόσα πολλά χρόνια ξεπερνούν τη φαντασία του κοινού ανθρώπου, μερικοί λένε ότι στα αρχαία χρόνια, πριν γίνει αντιληπτή η κίνηση του Ήλιου, συνήθιζαν να μετράνε τα χρόνια με την περίοδο της σελήνης. 4 Συνεπώς ο χρόνος αποτελούταν από τριάντα μέρες και γιαυτό δεν ήταν παράλογο να ζουν οι άνθρωποι για χίλια διακόσια χρόνια, αφού σήμερα, που ο χρόνος μας αποτελείται από δώδεκα μήνες, μερικοί άνθρωποι ζουν πάνω από εκατό χρόνια. 5 Μια παρόμοια εξήγηση δίνεται και για αυτούς που βασίλευσαν τριακόσια χρόνια. Γιατί την εποχή εκείνη ο χρόνος αποτελείτο από τέσσερις μήνες που αποτελούν τις εποχές του σημερινού χρόνου,δηλαδή την άνοιξη, το καλοκαίρι και το χειμώνα. Γιαυτό οι Έλληνες ονομάζουν τις εποχές “ώρες” και τα ετήσια αρχεία τους ονομάζονται “ωρογραφίες”. 6 Λένε επίσης οι Αιγύπτιοι στους μύθους τους ότι στην εποχή της Ίσιδας υπήρχαν κάποια μεγαλόσωμα όντα που οι Έλληνες ονομάζουν γίγαντες, και οι Αιγύπτιοι διακοσμούν τα ιερά τους με αυτά τα τέρατα που τα καταβάλει ο Όσιρις. 7 Μερικοί λένε ότι είχαν γεννηθεί από τη γη όταν άρχισαν να γεννιούνται από τη γη όλα τα ζωντανά πλάσματα, ενώ άλλοι ισχυρίζονται ότι ήταν απλά άνθρωποι με μεγάλη σωματική δύναμη και έκαναν πολλές πράξεις και για το λόγο αυτό περιγράφονται στους μύθους σαν “πολυσώματοι”. 8 Συμφωνούν πάντως όλοι ότι όταν ξεκίνησαν να πολεμούν κατά του Δία και του Όσιρι καταστράφηκαν όλοι
01.27.1 Νομοθετῆσαι δέ φασι τοὺς Αἰγυπτίους παρὰ τὸ κοινὸν ἔθος τῶν ἀνθρώπων γαμεῖν ἀδελφὰς διὰ τὸ γεγονὸς ἐν τούτοις τῆς Ἴσιδος ἐπίτευγμα· ταύτην γὰρ συνοικήσασαν Ὀσίριδι τῷ ἀδελφῷ, καὶ ἀποθανόντος ὀμόσασαν οὐδενὸς ἔτι συνουσίαν ἀνδρὸς προσδέξεσθαι, μετελθεῖν τόν τε φόνον τἀνδρὸς καὶ διατελέσαι βασιλεύουσαν νομιμώτατα, καὶ τὸ σύνολον πλείστων καὶ μεγίστων ἀγαθῶν αἰτίαν γενέσθαι πᾶσιν ἀνθρώποις. 2 διὰ δὴ ταύτας τὰς αἰτίας καταδειχθῆναι μείζονος ἐξουσίας καὶ τιμῆς τυγχάνειν τὴν βασίλισσαν τοῦ βασιλέως, καὶ παρὰ τοῖς ἰδιώταις κυριεύειν τὴν γυναῖκα τἀνδρός, ἐν τῇ τῆς προικὸς συγγραφῇ προσομολογούντων τῶν γαμούντων ἅπαντα πειθαρχήσειν τῇ γαμουμένῃ. 3 Οὐκ ἀγνοῶ δὲ διότι τινὲς τῶν συγγραφέων ἀποφαίνονται τοὺς τάφους τῶν θεῶν τούτων ὑπάρχειν ἐν Νύσῃ τῆς Ἀραβίας, ἀφ´ ἧς καὶ Νυσαῖον τὸν Διόνυσον ὠνομάσθαι. εἶναι δὲ καὶ στήλην ἑκατέρου τῶν θεῶν ἐπιγεγραμμένην τοῖς ἱεροῖς γράμμασιν. 4 ἐπὶ μὲν οὖν τῆς Ἴσιδος ἐπιγεγράφθαι „Ἐγὼ Ἶσίς εἰμι ἡ βασίλισσα πάσης χώρας, ἡ παιδευθεῖσα ὑπὸ Ἑρμοῦ, καὶ ὅσα ἐγὼ ἐνομοθέτησα, οὐδεὶς αὐτὰ δύναται λῦσαι. ἐγώ εἰμι ἡ τοῦ νεωτάτου Κρόνου θεοῦ θυγάτηρ πρεσβυτάτη· ἐγώ εἰμι γυνὴ καὶ ἀδελφὴ Ὀσίριδος βασιλέως· ἐγώ εἰμι ἡ πρώτη καρπὸν ἀνθρέποις εὑροῦσα· ἐγώ εἰμι μήτηρ Ὥρου τοῦ βασιλέως· ἐγώ εἰμι ἡ ἐν τῷ ἄστρῳ τῷ ἐν τῷ κυνὶ ἐπιτέλλουσα· ἐμοὶ Βούβαστος ἡ πόλις ᾠκοδομήθη. χαῖρε χαῖρε Αἴγυπτε ἡ θρέψασά με.“ 5 ἐπὶ δὲ τῆς Ὀσίριδος ἐπιγεγράφθαι λέγεται „Πατὴρ μέν ἐστί μοι Κρόνος νεώτατος θεῶν ἁπάντων, εἰμὶ δὲ Ὄσιρις ὁ βασιλεύς, ὁ στρατεύσας ἐπὶ πᾶσαν χώραν ἕως εἰς τοὺς ἀοικήτους τόπους τῶν Ἰνδῶν καὶ τοὺς πρὸς ἄρκτον κεκλιμένους, μέχρι Ἴστρου ποταμοῦ πηγῶν, καὶ πάλιν ἐπὶ τἄλλα μέρη ἕως ὠκεανοῦ. εἰμὶ δὲ υἱὸς Κρόνου πρεσβύτατος, καὶ βλαστὸς ἐκ καλοῦ τε καὶ εὐγενοῦς ᾠοῦ σπέρμα συγγενὲς ἐγεννήθην ἡμέρας. καὶ οὐκ ἔστι τόπος τῆς οἰκουμένης εἰς ὃν ἐγὼ οὐκ ἀφῖγμαι, διαδοὺς πᾶσιν ὧν ἐγὼ εὑρετὴς ἐγενόμην.“ 6 τοσαῦτα τῶν γεγραμμένων ἐν ταῖς στήλαις φασὶ δύνασθαι ἀναγνῶναι, τὰ δ´ ἄλλα ὄντα πλείω κατεφθάρθαι διὰ τὸν χρόνον. τὰ μὲν οὖν περὶ τῆς ταφῆς τῶν θεῶν τούτων διαφωνεῖται παρὰ τοῖς πλείστοις διὰ τὸ τοὺς ἱερεῖς ἐν ἀποῤῥήτοις παρειληφότας τὴν περὶ τούτων ἀκρίβειαν μὴ βούλεσθαι τἀληθὲς ἐκφέρειν εἰς τοὺς πολλούς, ὡς ἂν καὶ κινδύνων ἐπικειμένων τοῖς τἀπόῤῥητα περὶ τῶν θεῶν τούτων μηνύσασιν εἰς τοὺς ὄχλους.
01.27.1 Λένε επίσης ότι οι Αιγύπτιοι νομοθέτησαν ένα νόμο που τους επιτρέπει να παντρεύονται τις αδελφές τους, σε αντίθεση με όλα τα έθνη των ανθρώπων. Αυτό οφείλεται στα επιτεύγματα της Ίσιδας, η οποία είχε παντρευτεί τον αδελφό της Όσιρι, και όταν αυτός πέθανε, και αυτή είχε ορκιστεί να μην παντρευτεί άλλον άντρα ξανά, εκδικήθηκε τη δολοφονία του συζύγου της και μετά βασίλευσε μέχρι το τέλος της ζωής της σεβόμενη απόλυτα τους νόμους και με λίγα λόγια έγινε πρόξενος πολλών αγαθών για όλους τους ανθρώπους. 2 Αυτή είναι η αιτία που μέχρι σήμερα η βασίλισσα έχει μεγαλύτερη εξουσία από τον βασιλιά και ανάμεσα στους κοινούς πολίτες η σύζυγος εξουσιάζει τον άνδρα της και οι άνδρες συμφωνούν στο γαμήλιο συμβόλαιο να υπακούν στις γυναίκες τους. 3 Δεν αγνοώ βέβαια το γεγονός ότι κάποιοι ιστορικοί λένε τα παρακάτω για τους θεούς αυτούς: Οι τάφοι τους βρίσκονται στη Νύσα της Αραβίας, και γιαυτό ο Διόνυσος ονομάζεται και Νυσαίος. Και εκεί υπάρχουν στήλες για κάθε έναν από τους θεούς αυτούς με επιγραφές στην ιερογλυφική γραφή. 4 Η στήλη της Ίσιδας γράφει τα εξής: “Εγώ είμαι η Ίσις, βασίλισσα όλων των χωρών, που εκπαιδεύτηκα από τον Ερμή και όσους νόμους νομοθέτησα κανείς άνθρωπος δεν μπορεί μα αναιρέσει. Είμαι η πρεσβύτερη θυγατέρα του νεώτερου θεού Κρόνου. Είμαι αδελφή και σύζυγος του βασιλιά Όσιρι. Είμαι αυτή που πρώτη ανακάλυψα τους καρπούς για τον άνθρωπο. Είμαι η μητέρα του βασιλιά Ώρου. Είμαι στο άστρο που βρίσκεται στον αστερισμό του Κυνός [46]. Εγώ έχτισα την πόλη Βούβαστη, Χαίρε ω χαίρε Αίγυπτος που με ανάθρεψες”. 5 Και στη στήλη του Όσιρι λέγεται ότι αναγράφεται: “Πατέρας μου είναι ο Κρόνος, ο νεώτερος από όλους τους θεούς. Και εγώ είμαι ο βασιλιάς Όσιρις που εκστράτευσα σε όλες τις χώρες μέχρι τους ακατοίκητους τόπους της Ινδίας και τις περιοχές του βορά. Ακόμα και μέχρι τις πηγές του ποταμού [47]. Και πάλι στα πέρατα του Ωκεανού. Είμαι ο πρεσβύτερος γιος του Κρόνου και προέρχομαι από καλό και ευγενές αβγό [48] και γεννήθηκα στο φως της ημέρας από συγγενικό σπέρμα. Δεν υπάρχει περιοχή στην οικουμένη που να μην έχω πατήσει για να παραδώσω σε όλους τους ανθρώπους όλα τα πράγματα που ανακάλυψα”. 6 Αυτά μπορεί κανείς να διαβάσει στις στήλες, όπως λένε, αλλά οι υπόλοιπες επιγραφές έχουν καταστραφεί από το χρόνο. Όπως όμως κι αν έχει το πράγμα, διάφοροι συγγραφείς λένε διαφορετικά πράγματα σχετικά με την ταφή των θεών αυτών, κι αυτό γιατί οι ιερείς που γνωρίζουν τα ακριβή γεγονότα, τα κρατούν μυστικά και δεν τα αποκαλύπτουν την αλήθεια στο κοινό. Και απειλούν όποιον αποκαλύψει στο κοινό τα απόρρητα των θεών.
01.28.1 Οἱ δ´ οὖν Αἰγύπτιοί φασι καὶ μετὰ ταῦτα ἀποικίας πλείστας ἐξ Αἰγύπτου κατὰ πᾶσαν διασπαρῆναι τὴν οἰκουμένην. εἰς Βαβυλῶνα μὲν γὰρ ἀγαγεῖν ἀποίκους Βῆλον τὸν νομιζόμενον Ποσειδῶνος εἶναι καὶ Λιβύης· ὃν παρὰ τὸν Εὐφράτην ποταμὸν καθιδρυθέντα τούς τε ἱερεῖς καταστήσασθαι παραπλησίως τοῖς κατ´ Αἴγυπτον ἀτελεῖς καὶ πάσης λειτουργίας ἀπολελυμένους, οὓς Βαβυλώνιοι καλοῦσι Χαλδαίους, τάς τε παρατηρήσεις τῶν ἄστρων τούτους ποιεῖσθαι, μιμουμένους τοὺς παρ´ Αἰγυπτίοις ἱερεῖς καὶ φυσικούς, ἔτι δὲ ἀστρολόγους. 2 λέγουσι δὲ καὶ τοὺς περὶ τὸν Δαναὸν ὁρμηθέντας ὁμοίως ἐκεῖθεν συνοικίσαι τὴν ἀρχαιοτάτην σχεδὸν τῶν παρ´ Ἕλλησι πόλεων Ἄργος, τό τε τῶν Κόλχων ἔθνος ἐν τῷ Πόντῳ καὶ τὸ τῶν Ἰουδαίων ἀνὰ μέσον Ἀραβίας καὶ Συρίας οἰκίσαι τινὰς ὁρμηθέντας παρ´ ἑαυτῶν· 3 διὸ καὶ παρὰ τοῖς γένεσι τούτοις ἐκ παλαιοῦ παραδεδόσθαι τὸ περιτέμνειν τοὺς γεννωμένους παῖδας, ἐξ Αἰγύπτου μετενηνεγμένου τοῦ νομίμου. 4 καὶ τοὺς Ἀθηναίους δέ φασιν ἀποίκους εἶναι Σαϊτῶν τῶν ἐξ Αἰγύπτου, καὶ πειρῶνται τῆς οἰκειότητος ταύτης φέρειν ἀποδείξεις· παρὰ μόνοις γὰρ τῶν Ἑλλήνων τὴν πόλιν ἄστυ καλεῖσθαι, μετενηνεγμένης τῆς προσηγορίας ἀπὸ τοῦ παρ´ αὐτοῖς Ἄστεος. ἔτι δὲ τὴν πολιτείαν τὴν αὐτὴν ἐσχηκέναι τάξιν καὶ διαίρεσιν τῇ παρ´ Αἰγυπτίοις, εἰς τρία μέρη διανεμηθείσῃ· 5 καὶ πρώτην μὲν ὑπάρξαι μερίδα τοὺς εὐπατρίδας καλουμένους, οἵτινες {ἱεροποιοὶ} ὑπῆρχον ἐν παιδείᾳ μάλιστα διατετριφότες καὶ τῆς μεγίστης ἠξιωμένοι τιμῆς παραπλησίως τοῖς κατ´ Αἴγυπτον ἱερεῦσι· δευτέραν δὲ τάξιν γενέσθαι τὴν τῶν γεωμόρων τῶν ὀφειλόντων ὅπλα κεκτῆσθαι καὶ πολεμεῖν ὑπὲρ τῆς πόλεως ὁμοίως τοῖς κατ´ Αἴγυπτον ὀνομαζομένοις γεωργοῖς καὶ τοὺς μαχίμους παρεχομένοις· τελευταίαν δὲ μερίδα καταριθμηθῆναι τὴν τῶν δημιουργῶν τῶν τὰς βαναύσους τέχνας μεταχειριζομένων καὶ λειτουργίας τελούντων τὰς ἀναγκαιοτάτας, τὸ παραπλήσιον ποιούσης τῆς τάξεως ταύτης παρ´Αἰγυπτίοις. 6 γεγονέναι δὲ καὶ τῶν ἡγεμόνων τινὰς Αἰγυπτίους παρὰ τοῖς Ἀθηναίοις· τὸν γὰρ Πέτην τὸν πατέρα Μενεσθέως τοῦ στρατεύσαντος εἰς Τροίαν φανερῶς Αἰγύπτιον ὑπάρξαντα τυχεῖν ὕστερον Ἀθήνησι πολιτείας τε καὶ βασιλείας. 7 διφυοῦς δ´ αὐτοῦ γεγονότος, τοὺς μὲν Ἀθηναίους μὴ δύνασθαι κατὰ τὴν ἰδίαν ὑπόστασιν ἀποδοῦναι περὶ τῆς φύσεως ταύτης τὰς ἀληθεῖς αἰτίας, ἐν μέσῳ κειμένου πᾶσιν ὅτι δυοῖν πολιτειῶν μετασχών, Ἑλληνικῆς καὶ βαρβάρου, διφυὴς ἐνομίσθη, τὸ μὲν ἔχων μέρος θηρίου, τὸ δὲ ἀνθρώπου.
01.28.1 Λένε επίσης οι Αιγύπτιοι ότι μετά από τα παραπάνω γεγονότα ιδρύθηκαν πολλές αποικίες από την Αίγυπτο σε όλη την οικουμένη. Στη Βαβυλώνα, για παράδειγμα, τους αποίκους οδήγησε ο Βήλος που θεωρείτο γιος του Ποσειδώνα και της Λιβύης. Και όταν εγκαταστάθηκαν στον ποταμό Ευφράτη, διορίστηκαν ιερείς που οι Βαβυλώνιοι ονόμασαν Χαλδαίους, και οι οποίοι εξαιρούνταν κάθε φορολογίας και δεν ήταν υποχρεωμένοι να παρέχουν καμιά υπηρεσία στο κράτος, όπως είναι και οι ιερείς στην Αίγυπτο. Επίσης παρατηρούσαν τα αστέρια, σύμφωνα με το παράδειγμα των Αιγυπτίων ιερέων, που ήταν και φυσικοί και αστρολόγοι. 2 Λένε επίσης ότι από την Αίγυπτο ξεκίνησαν αυτοί που είχαν αρχηγό το Δαναό και ίδρυσαν την αρχαιότερη από όλες τις Ελληνικές πόλεις, το Άργος, καθώς και το έθνος των Κόλχων στον Εύξεινο Πόντο, αλλά και το έθνος των Ιουδαίων που βρίσκεται ανάμεσα στην Αραβία και τη Συρία ιδρύθηκαν από οικιστές που ξεκίνησαν από τη χώρα τους [την Αίγυπτο]. 3 Γιαυτό και είναι ευρέως διαδεδομένο ανάμεσα στα δυο αυτά έθνη να περιτέμνουν τα παιδιά τους. Ένα έθιμο που προέρχεται από την Αίγυπτο. 4 Λένε ότι ακόμα και οι Αθηναίοι είναι άποικοι από τη Σαΐδα της Αιγύπτου και παρουσιάζουν μάλιστα και αποδείξεις για τον ισχυρισμό τους αυτό. Γιατί οι Αθηναίοι είναι Έλληνες που αποκαλούν την πόλι τους “άστυ” και το όνομα αυτό προέρχεται από την πόλη Άστυ της Αιγύπτου. Επίσης η πολιτεία τους έχει την ίδια διαίρεση των πολιτών όπως και στην Αίγυπτο, όπου οι πολίτες κατατάσσονται σε τρία μέρη: 5 Η πρώτη τάξη στην Αθήνα είναι αυτή των ονομαζόμενων ευπατριδών, που έχουν την καλύτερη παιδεία και χαίρουν ιδιαίτερης τιμής, όπως και οι ιερείς στην Αίγυπτο. Η δεύτερη τάξη είναι αυτή των γαιοκτημόνων οι οποίοι οφείλουν να φέρουν όπλα και να πολεμούν για την πόλη τους, όπως και στην Αίγυπτο οι ονομαζόμενοι γεωργοί. Και η τελευταία τάξη είναι οι ονομαζόμενοι “δημιουργοί” [49] οι οποίοι ασκούν τις χειρωνακτικές τέχνες και παρομοιάζονται με την κατώτερη τάξη των Αιγυπτίων. 6 Επίσης ορισμένοι ηγεμόνες των Αθηναίων ήταν αρχικά Αιγύπτιοι. Λένε, για παράδειγμα, ότι ο Πέτης [50], ο πατέρας Μενέσθεου, που έλαβε μέρος στην εκστρατεία κατά της Τροίας, ήταν σίγουρα Αιγύπτιος στην καταγωγή και αργότερα έγινε Αθηναίος πολίτης και βασιλιάς [51]... 7 Η φύση του ήταν διττή αλλά οι Αθηναίοι δεν μπορούν από μόνοι τους να εξηγήσουν το φαινόμενο. Προφανώς οφειλόταν στη διπλή του εθνότητα, αφού ήταν Έλληνας και βάρβαρος μαζί και θεωρούσαν ότι είχε διπλή φύση: μισός άνθρωπος και μισός θηρίο,
01.29.1 Ὁμοίως δὲ τούτῳ καὶ τὸν Ἐρεχθέα λέγουσι τὸ γένος Αἰγύπτιον ὄντα βασιλεῦσαι τῶν Ἀθηνῶν, τοιαύτας τινὰς φέροντες ἀποδείξεις· γενομένων γὰρ ὁμολογουμένως αὐχμῶν μεγάλων κατὰ πᾶσαν σχεδὸν τὴν οἰκουμένην πλὴν Αἰγύπτου διὰ τὴν ἰδιότητα τῆς χώρας, καὶ φθορᾶς ἐπιγενομένης τῶν τε καρπῶν καὶ πλήθους ἀνθρώπων, ἐξ Αἰγύπτου τὸν Ἐρεχθέα κομίσαι διὰ τὴν συγγένειαν σίτου πλῆθος εἰς τὰς Ἀθήνας· ἀνθ´ ὧν τοὺς εὖ παθόντας βασιλέα καταστῆσαι τὸν εὐεργέτην. 2 τοῦτον δὲ παραλαβόντα τὴν ἡγεμονίαν καταδεῖξαι τὰς τελετὰς τῆς Δήμητρος ἐν Ἐλευσῖνι καὶ τὰ μυστήρια ποιῆσαι, μετενεγκόντα τὸ περὶ τούτων νόμιμον ἐξ Αἰγύπτου. καὶ τῆς θεοῦ δὲ παρουσίαν εἰς τὴν Ἀττικὴν γεγονυῖαν κατὰ τούτους τοὺς χρόνους παραδεδόσθαι κατὰ λόγον, ὡς ἂν τῶν ἐπωνύμων ταύτης καρπῶν τότε κομισθέντων εἰς τὰς Ἀθήνας, καὶ διὰ τοῦτο δόξαι πάλιν ἐξ ἀρχῆς τὴν εὕρεσιν γεγονέναι τοῦ σπέρματος, δωρησαμένης τῆς Δήμητρος. 3 ὁμολογεῖν δὲ καὶ τοὺς Ἀθηναίους ὅτι βασιλεύοντος Ἐρεχθέως καὶ τῶν καρπῶν διὰ τὴν ἀνομβρίαν προηφανισμένων ἡ τῆς Δήμητρος ἐγένετο παρουσία πρὸς αὐτοὺς καὶ ἡ δωρεὰ τοῦ σίτου. πρὸς δὲ τούτοις αἱ τελεταὶ καὶ τὰ μυστήρια ταύτης τῆς θεοῦ τότε κατεδείχθησαν ἐν Ἐλευσῖνι. 4 τά τε περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἀρχαιότητας ὡσαύτως ἔχειν Ἀθηναίους καὶ τοὺς Αἰγυπτίους· τοὺς μὲν γὰρ Εὐμολπίδας ἀπὸ τῶν κατ´ Αἴγυπτον ἱερέων μετενηνέχθαι, τοὺς δὲ Κήρυκας ἀπὸ τῶν παστοφόρων. τήν τε Ἶσιν μόνους τῶν Ἑλλήνων ὀμνύειν, καὶ ταῖς ἰδέαις καὶ τοῖς ἤθεσιν ὁμοιοτάτους εἶναι τοῖς Αἰγυπτίοις. 5 πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα τούτοις παραπλήσια λέγοντες φιλοτιμότερον ἤπερ ἀληθινώτερον, ὥς γ´ ἐμοὶ φαίνεται, τῆς ἀποικίας ταύτης ἀμφισβητοῦσι διὰ τὴν δόξαν τῆς πόλεως. καθόλου δὲ πλείστας ἀποικίας Αἰγύπτιοί φασιν ἐκπέμψαι τοὺς ἑαυτῶν προγόνους ἐπὶ πολλὰ μέρη τῆς οἰκουμένης διά τε τὴν ὑπεροχὴν τῶν βασιλευσάντων παρ´ αὐτοῖς καὶ διὰ τὴν ὑπερβολὴν τῆς πολυανθρωπίας· 6 ὑπὲρ ὧν μήτε ἀποδείξεως φερομένης μηδεμιᾶς ἀκριβοῦς μήτε συγγραφέως ἀξιοπίστου μαρτυροῦντος, οὐκ ἐκρίναμεν ὑπάρχειν τὰ λεγόμενα γραφῆς ἄξια. καὶ περὶ μὲν τῶν θεολογουμένων παρ´ Αἰγυπτίοις τοσαῦθ´ ἡμῖν εἰρήσθω, στοχαζομένοις τῆς συμμετρίας· περὶ δὲ τῆς χώρας καὶ τοῦ Νείλου καὶ τῶν ἄλλων τῶν ἀκοῆς ἀξίων ἐν κεφαλαίοις ἕκαστα διεξιέναι πειρασόμεθα.
01.29.1 Τα ίδια λένε και για τον Ερεχθέα, ο οποίος επίσης είχε γεννηθεί Αιγύπτιος, έγινε βασιλιάς των Αθηνών και σαν απόδειξη αναφέρουν τα εξής: Κάποτε λοιπόν υπήρξε μεγάλη λειψυδρία, όπως όλοι συνομολογούν, η οποία επηρέασε όλη σχεδόν την οικουμένη, εκτός από την Αίγυπτο, λόγω της ιδιαιτερότητας της χώρας αυτής, και ακολούθησε καταστροφή όλων των καρπών της γης και πέθαναν πολύ άνθρωποι. Ο Ερεχθέας όμως, λόγω της συγγένειάς του με την Αίγυπτο, έφερε στην Αθήνα σιτάρι από εκεί και για αυτό οι ευεργετηθέντες τον ανακήρυξαν βασιλιά. 2 Όταν ανέβηκε στο θρόνο τους έδειξε τις τελετές προς τιμήν της Δήμητρας στην Ελευσίνα και καθιέρωσε τα μυστήρια, που αντέγραψε από την Αίγυπτο. Και η παράδοση που λέει ότι τότε παρουσιάστηκε στην Αττική η θεά, εξηγείται γιατί τότε έφτασαν στην Αθήνα οι καρποί που φέρουν το όνομα της θεάς και νόμισαν ότι τότε ανακαλύφθηκαν οι σπόροι και ότι η Δήμητρα τους έκανε αυτό το δώρο. 3 Συμφωνούν και οι Αθηναίοι ότι κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ερεχθέα υπήρξε μεγάλη ανομβρία που κατέστρεψε τους καρπούς και ότι η Δήμητρα τους βοήθησε πάλι με το δώρο της βροχής. Επίσης ομολογούν ότι οι τελετές και τα Ελευσίνια μυστήρια ξεκίνησαν εκείνη την εποχή στην Ελευσίνα 4 Οι θυσίες και οι αρχαίες τελετές που τηρούν οι Αθηναίοι είναι παρόμοιες με αυτές των Αιγυπτίων, αφού οι Ευμολπίδες προέρχονται από τους Αιγύπτιους ιερείς και οι Κήρυκες από τους παστοφόρους [52]. Είναι, εξάλλου, οι μόνοι Έλληνες που ορκίζονται στην Ίσιδα και μοιάζουν με τους Αιγύπτιους στην εμφάνιση και στους τρόπους 5 Υπάρχουν πολλοί που ισχυρίζονται ότι λένε την αλήθεια για την πόλη της Αθήνας, και λένε ότι η πόλη ήταν αρχικά δική τους αποικία. Όλα αυτά δικαιολογούνται από το γεγονός ότι η πόλη της Αθήνας είναι πολύ φημισμένη. Οι Αιγύπτιοι όμως ισχυρίζονται ότι οι πρόγονοί τους είχαν αποικήσει σε πάρα πολλά σημεία της οικουμένης, και αυτό λόγω της τόσο γιατί οι αρχαίοι βασιλιάδες τους ήταν ανώτεροι όλων, όσο και γιατί στη χώρα τους υπήρχε υπερπληθυσμός. 6 Αφού όμως δεν μπορούν να παρουσιάσουν καμιά απόδειξη για τους ισχυρισμούς τους αυτούς, και αφού κανείς σοβαρός ιστορικός δεν τους επιβεβαιώνει, κρίνουμε ότι δεν αξίζει να τους καταγράψουμε. Όσο για τις σκέψεις των Αιγυπτίων σχετικά με τους θεούς, αρκούν όσο ήδη γράψαμε [53], γιατί θέλουμε να είμαστε αντικειμενικοί. Αλλά, σχετικά με τη γη, για το Νείλο και τόσα άλλα αξιοσημείωτα, θα παρουσιάσουμε τα γεγονότα περιληπτικά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου